Artiesten vertalen oorlogsverhalen in lied

'Muzikale tour van de vrijheid', 2 mei 18.30 uur, NPO 2

1 mei 2022 · Leestijd 5 min ·

· ·

Hoe zet je oorlogsverhalen om in een lied? Die schone taak hebben de artiesten in het nieuwe EO-programma 'Muzikale tour van de vrijheid'. In de eerste aflevering zijn Merijn en Roman van de rockband Navarone aan zet. “We hebben het lied met liefde gemaakt.”

In elke aflevering vertelt iemand met persoonlijke herinneringen aan een historische gebeurtenis in de Tweede Wereldoorlog zijn of haar verhaal aan een van de artiesten: de bandleden van Navarone, Coosje Smid, Laura van Kaam, Chris Hordijk en Joe Buck. De artiest giet dit verhaal in een lied, zodat het wordt doorgegeven aan jongere generaties.

Verhalen van Bart Janssen

Zanger Merijn van Haren en gitarist Roman Huijbreghs van de Nijmeegse rockband Navarone ontmoetten bijvoorbeeld verteller Bart Janssen. “Die man zat vól verhalen,” begint Roman. “In een paar zinnen wist hij te vertellen dat hele families waren overleden door bombardementen. Dat was overweldigend. Bijvoorbeeld over twee jongetjes die samen knikkerden. Eén moest naar binnen van zijn oma, vlak daarna vielen de bommen. De ander heeft het niet overleefd. Ze wisten elkaars achternaam niet, maar door Bart heeft de overlevende het graf van zijn knikkervriendje gevonden. Barts verhalen dragen veel geluk én ongeluk uit. Typerend voor hoe oorlog is.”

Hoe was het om van zijn verhalen een nummer te maken?
Roman: “Best lastig, vanwege alle verschillende elementen erin. Bart had eigenlijk veel losse verhalen, en daarnaast nog zijn eigen geschiedenis: hij was toegewijd om gebeurtenissen uit te pluizen en andermans vertellingen door te geven. Ook liet hij ons een nummer uit zijn jeugd horen ter inspiratie: ‘Das Mädchen unter der Laterne’. Een ouderwets lied, waardoor we geïnspireerd raakten om ons nummer een nostalgische, melancholische en sentimentele invulling te geven.”
Merijn: “Het is dus geen hardrocknummer. We maken vaker akoestische muziek, en dat vonden we nu ook passender. Hopelijk raakt het nummer Bart. Of we met dit lied recht aan zijn verhalen doen? Dat denk ik wel, want we hebben het met liefde gemaakt. Verder is het een kwestie van smaak.”

In Nederland kennen wij niet anders dan vrede

Betrokken bij oorlog

De mannen vinden het een eer dat ze gevraagd werden om mee te werken aan dit programma. Merijn heeft geschiedenis gestudeerd, “dus ik vind dit soort verhalen sowieso interessant. In onze snelle maatschappij neem ik graag de tijd om naar de verhalen van ouderen te luisteren. Zij kunnen jongere generaties een hoop bijbrengen.” Roman knikt. “In Nederland kennen wij niet anders dan vrede, dus het is interessant om mensen te spreken die direct bij de Tweede Wereldoorlog betrokken zijn geweest. In mijn familie is de oorlog soms wel onderwerp van gesprek, want de kant van mijn moeder is Joods. Op haar oma na, is haar hele familie vergast.” In Merijns ogen is ongeloof te zien. “Alleen die zin al… En dat gaat over ménsen. Het is goed voor onze en de komende generaties om te beseffen dat de vrede die wij kennen, best uniek is.”

Staan jullie door je deelname meer stil bij 4 en 5 mei?
Merijn: “Nog meer dan anders inderdaad; onze deelname gaf ons zogezegd een injectie.” Roman: “Dodenherdenking en Bevrijdingsdag zijn goede tradities. Meestal spelen we als band op een bevrijdingsfestival, dus dan zijn we er ook mee bezig. Het is mooi om er middels dit programma nog eens bij stil te staan.” Merijn: “We hopen ook dat kijkers eens de tijd nemen om met ouderen in gesprek te gaan. En dat ze zich ervan bewust zijn hoe goed we het hebben in Nederland.”

‘Verhalen doorgeven via muziek’

Regisseur Ron Harmsen over Muzikale tour van de vrijheid: “Ik vind het belangrijk dat we de verhalen uit de Tweede Wereldoorlog kennen, omdat je daarmee de mensen recht doet die het leed hebben ondergaan. In dit programma geven we deze verhalen door via muziek. Want muziek spreekt jonge generaties aan, en heeft het vermogen om te raken. Hoe de sfeer op de set was? Bijzonder. De artiest en verhalenverteller kwamen al snel tot de essentie van het verhaal. De muzikanten voelden zich unaniem bevoorrecht dat ze een vertaling van het verhaal mochten maken. En de vertellers waren achteraf steeds blij met de interesse van de ander.”

Alle artiesten komen uit Gelderland, want het programma is een productie van de EO en Omroep Gelderland. Én ze zijn op hun manier verbonden met gebeurtenissen uit de oorlog. “Zoals Laura van Kaam; zij was ambassadrice van War Child. Haar hebben we gekoppeld aan Adam, die vertelt dat zijn vader is doodgeschoten door de Duitsers. Adam heeft tachtig jaar zonder vader moeten leven, waar hij het nog moeilijk mee heeft. Dat raakte mij, net als het besef dat oorlog vooral de gewone mens het hardst treft. Achterblijvers zoals Adam betalen de tol. Hopelijk beseffen kijkers dat het belangrijk is om naar anderen te luisteren.”