Jojanneke: 'Waarom krijgen we de jeugdzorg niet op orde?'
Jojanneke en de jeugdzorgtapes; iedere donderdag, 21.00 uur, NPO 3
De laatste jaren komt de jeugdzorg vaak negatief in het nieuws. Wat zijn de gevolgen van uithuisplaatsingen, gedwongen verhuizingen en opsluitingen - soms zelfs in een isoleercel - voor de jongeren? Jojanneke van den Berge gaat op onderzoek uit in Jojanneke en de jeugdzorgtapes (EO). Daarbij ontmoet ze zelfs een jonge vrouw die het leven niet meer aankan. “Ze vertelt toch graag haar verhaal, zodat anderen het beter krijgen.”
Na Jojanneke uit de prostitutie verdiept Jojanneke zich opnieuw in een zwaar onderwerp. “Het begon bij mij te leven toen ik merkte dat veel jongeren in de prostitutie een verleden hadden in de jeugdzorg. Ze vertelden me verhalen die allemaal op elkaar leken. Ik viel van de ene verbazing in de andere. Veel kinderen zaten in een gevangenisregime, terwijl ze niets strafbaars gedaan hadden. Tegelijk kwam het onderzoek naar de Nederlandse jeugdzorg van Micha de Winter uit.”
Het rapport bevestigde de verhalen?
“De uitkomst was echt desastreus: 75 procent van de kinderen in de jeugdzorg krijgt te maken met misbruik of psychische of lichamelijke mishandeling. Nadat ze nota bene uit huis gehaald zijn omdat het dáár niet veilig is. In plaats van een leven in veiligheid wachten hun na hun uithuisplaatsing nog meer trauma’s. Hoe kan dat in ons welvarende Nederland, waar we veel dingen goed geregeld denken te hebben?”
Heb je ook ontdekt hoe het anders kan?
“Peer van der Helm, hoogleraar onderwijs en zorg aan de Universiteit van Amsterdam, legt in de serie uit dat Nederland een van de koplopers in Europa in uithuisplaatsingen is. Terwijl we niet genoeg plek, geld en begeleiding voor die kinderen hebben. Daar gaat het al mis. Maar de jeugdzorg is ook een economie op zich, die zichzelf in stand wil houden. Veel instellingen verdienen er geld aan. Bovendien is de jeugdzorg in 2015 overgedragen aan de gemeenten, wat gepaard ging met een grote bezuiniging van 450 miljoen.”
(Tekst loopt door onder de foto.)
Achter de cijfers gaan schrijnende verhalen schuil, die Jojanneke diep raken. “Als moeder van drie kinderen doet het me veel om te horen wat er in al die jonge levens misgaat. Ik ben op sommige dagen echt verdrietig thuisgekomen. Maar wat me moed gaf, is dat deze jongeren toch de veerkracht hebben om het systeem te willen veranderen. In hun eigen leven is het al misgegaan. Ze vertellen hun verhaal, zodat andere kinderen het beter krijgen.”
Eli eist excuses
Dit is ook de motivatie van Eli (28), die van de overheid excuses wil voor het beleid, maar die niet meer afwacht. Zij vertelt aan Jojanneke dat ze vanwege ondraaglijk lijden voor euthanasie heeft gekozen (zie kader). “Er blijft weinig van je over als je onschuldig in een jeugdgevangenis belandt, wordt mishandeld en misbruikt door begeleiders, in 28 instellingen hebt gezeten en dakloos raakt door nalatigheid van de jeugdzorg.”
Euthanasie
“Alle jongeren vertellen hun eigen verhaal. Van tevoren konden we niet voorzien dat we op een deelnemer met een euthanasiewens zouden stuiten,” zegt EO-regisseur Jos de Jager. “Maar we laten de jongeren in Jojanneke en de jeugdzorgtapes zelf hun verhaal vertellen. Jojanneke trekt met ze op, dus ook met Eli.
Toen ik haar leerde kennen, kon ik niet begrijpen dat zo’n leuke, aardige meid daarvoor kon kiezen. Konden we haar echt niet op andere gedachten brengen? Ze heeft alle denkbare therapieën gehad en is ook nog uit eten geweest met breinprofessor Erik Scherder, om te kijken welk effect zo’n trauma heeft op de hersenen. Maar onze hoop vervliegt en in de vierde aflevering krijgen we het nieuws dat ze is overleden. Dat is heel verdrietig, maar maakt wel duidelijk dat er iets moet veranderen. Dit programma helpt hopelijk om die wens in vervulling te laten gaan.”
Jojanneke hoopte dat Eli’s deelname aan de serie haar zou helpen om het leven weer aan te kunnen. Maar de schade was te groot: “Er ging al veel mis voordat Eli met jeugdzorg in aanraking kwam. Toch zegt ze: ‘Als ik thuis was gebleven en niet met jeugdzorg in aanraking was gekomen, had ik veel minder trauma’s gehad.’ Door alle nare ervaringen wil ze niet meer leven.” Eli spreekt rustig en beheerst over haar beslissing, maar geeft ook toe: “Natuurlijk had ik het leven wél aan willen kunnen.”
Op een dag krijgt Jojanneke een telefoontje: “Na een traject van twee jaar had Eli eindelijk toestemming gekregen. Ze was daar zó blij om. Toen heb ik geaccepteerd dat dit voor haar het beste was, hoe verdrietig het ook blijft.”
Jojanneke en de jeugdzorgtapes
Wat gebeurt er als je opgroeit in een onveilige thuissituatie en de overheid het beter vindt dat je uit huis geplaatst wordt? In de nieuwe EO-reeks Jojanneke en de jeugdzorgtapes toont Jojanneke van den Berge de verhalen achter de jaarlijks 19.000 uithuisplaatsingen in Nederland. Dit getal had met de nieuwe jeugdwet uit 2015 drastisch verlaagd moeten worden, maar dat is niet gelukt. De jongeren in deze zesdelige serie laten zien wat een uithuisplaatsing met je leven doet en hopen met hun verhaal af te dwingen dat het jeugdzorgsysteem blijvend verandert.
Vanaf 7 april, iedere donderdag, 21.00 uur, NPO 3
Beeld: Ruben Timman
Kijk 'Jojanneke en de jeugdzorgtapes' hier terug via NPO Start
Geschreven door
Bart van Delen
