SGP-lijsttrekker Bas van der Vlies overleden

Van der Vlies was één van de langstzittende Kamerleden in de recente geschiedenis: 10.599 dagen zat hij in de Tweede Kamer. Sinds de jaren zestig was er niemand langer volksvertegenwoordiger dan hij. 

In 2006 sprak Visie met hem:
Wat deed u in 1981? En in 1982, ’86, ’89, ’98, 2002, ’03? Bas van der Vlies voerde al die jaren als lijsttrekker verkiezingscampagne, uiteraard voor ‘zijn’ SGP. En ook nu in 2006 staat hij weer fris bovenaan de kieslijst: “Ik wil me beschikbaar houden.”

De verkiezingstijd noemt Bastiaan Johannis van der Vlies (Sliedrecht, 28 juni 1942) “hijgerig; omdat iedereen nog even een puntje wil scoren”. Ook bij de Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP) werkt het zo, al zal hij nooit interviews geven aan “populaire rommel” als Story en Privé. Toch legt hij zijn standpunten uit in kranten, op internetsites en zelfs zo af en toe op tv. Campagnevoeren met “ons goede verhaal” vindt hij dan ook leuk, al komt hij er amper aan toe zijn krantje te lezen, te tuinieren en laat staan door de weeks te ontbijten met zijn gezin.

Gewoon gezellig

Drie van zijn vijf volwassen kinderen wonen nog thuis in Maartensdijk. Van der Vlies: “Ze hebben al lang de leeftijd om het huis uit te gaan, maar kiezen daar nog niet voor. We hebben het gewoon gezellig, al ben ik dus veel te weinig thuis. Er gaan weken voorbij waarin ik de jongelui – los van het weekend – amper zie. Dat is dé schaduwkant van dit werk.” Hij zegt het met een zichtbare moeite, al heeft hij zich er inmiddels bij neergelegd.
Toch is de harmonie in het gezin voor hem een groot goed. “Ik kom precies uit het soort gezin waaraan heden ten dage zoveel behoefte is,” zegt hij met een grote glimlach. “Ik heb veel bewondering voor mijn ouders, zonder opschepperig te willen doen.” Hij doelt op hun kerkelijke betrokkenheid, de sfeer in huis en de helder afgebakende kaders. “Natuurlijk heb ik hun grenzen afgetast, daar ben je een keer jong voor. Dat je thuiskomt met een winkelhaak in je gloednieuwe broek, omdat je in het prikkeldraad bent blijven hangen. Gelukkig konden mijn ouders daar wel om gniffelen, er was veel bespreekbaar. Erger werd het als ik appels stal uit de fruitboom van de buurman. Dan stond mijn vader erop dat ik mijn excuses en mijn diensten aanbood.”

Heeft u een persoonlijke bekering meegemaakt?
“Bij zo’n vraag denk ik direct aan Saulus, die op weg naar Damascus werd neergeveld. Nee, dat ken ik niet. Vraag je: ‘zijn er momenten van kennelijke bemoeienis van God in je leven?’, dan zeg ik daar volmondig ‘ja’ op. Eigenlijk is er geen ander antwoord denkbaar, ik zou dat niet kunnen en willen ontkennen.” Twijfel over het bestaan van God heeft hij nooit gehad, ook niet in zijn pubertijd. “Maar dat is geen eigen knappigheid, hoor!” Wel zag hij heel wat goede vrienden en vriendinnen het geloof de rug toe keren en ook hij kent de weinig hoopvolle cijfers van de kerkverlating in Nederland. Toch wordt hij niet moedeloos om door te gaan, ook niet als hij negatieve ontwikkelingen in de maatschappij bespeurt.
Hij is een volhouder, zo bleek afgelopen juni wel, toen de Maartensdijker zijn 25-jarig jubileum als Tweede Kamerlid vierde. En zijn collega’s stonden er allemaal die dag om hem de hand te schudden: van Boris Dittrich (D66) tot Gerrit Zalm (VVD) en van Agnes Kant (SP) tot Kamervoorzitter Weisglas. De voorzitter sprak: ‘U zag er toen uit... zoals u er nu uitziet.’ Zalm, die de jubilaris een horloge aanbood, zei: ‘Jij hoeft iets niet te zien, Bas, om toch zeker te weten dat het er is.’

As van kwaad

Duidelijk is dat zijn collega’s hem zeer waarderen, ook al zijn ze het vaak hartgrondig met hem oneens. Sharon Dijksma (PvdA) noemde hem – ondanks het in haar ogen foute vrouwenstandpunt – correct, inhoudelijk én hoffelijk. Toch kan Van der Vlies ook boos worden. Zoals laatst, toen hij Femke Halsema (Groen Links) verbolgen vroeg meer respect te tonen voor gelovigen. Ook moest ze haar woorden terugnemen, nadat ze de drie grote wereldgodsdiensten als ‘een as van religieus kwaad’ had genoemd. Hij wenst namelijk niet vergeleken te worden met radicale moslims. “Men verdenkt ons ervan fundamentalistisch te zijn, maar je ziet toch niet gebeuren dat de SGP geweld gaat gebruiken om de ander onze ideeën op te leggen? Dat is volstrekt ondenkbaar.” “‘Niet door kracht, niet door geweld, maar door Gods Geest,’” voegt hij er nog aan toe.

Stel, u neemt morgen afscheid van de politiek en u mag in het NOS-journaal twee minuten het volk toespreken. Wat wordt de kern van uw boodschap?
“In dat geval nam ik rustig de tijd om me voor te bereiden, maar zo uit de losse pols... Ik heb Psalm 32 vaak op de lippen in de berijming van 1773: ‘Wie God verlaat, heeft smart op smart te vrezen, maar’ – en dat volgt er in één adem op – ‘die op Hem vertrouwt, op Hem alleen, ziet zich omringd van Zijn weldadigheden’. Dat is voor mij een werkelijkheid en die wil ik graag overbrengen, eigenlijk zoals ik dat al die jaren al doe in mijn politieke werk.”

Wat kunt u kwijt van uw geloof aan Tweede Kamergenoten?
“Ik hoop dat van mij gezegd mag worden dat ze weten wie ik ben, wat ze aan mij kunnen hebben en wat ze bij mij kwijt kunnen. En ja, er komen wel eens Kamerleden naar me toe die zeggen: ‘Bas, ik zit in deze situatie, wil je voor me bidden?’” Van der Vlies haast zich bij veel van zijn uitspraken om er iets aan toe voegen als ‘in alle bescheidenheid’, ‘met grote beschroomdheid’ of ‘ik ben dankbaar’. Zo ook op dit punt: “Begrijp me goed. Ik zeg dit niet om me te etaleren. Ik verbaas me er bovenal over, zonder dat ik me tevreden op de borst klop. Ik wil me beschikbaar houden, zonder op zoek te zijn. Dan wordt het activistisch en geforceerd, al houd ik wel van de gedrevenheid van een zendeling of een evangelist.”

Ziet u zichzelf als evangelist?
“Toen ik Kamerlid werd in 1981 zei een goede vriend, een predikant: ‘Bas, ik besef heel goed dat jouw katheder in de Kamer geen kansel is, maar ik hoop wel dat die plek voor jou af en toe wel een kansel mag zijn’. Dat advies heb ik opgevolgd.”

‘Geweldige dreun’

Maar juist zijn orthodoxe gedachtegoed neemt niet iedereen hem in dank af. Zo achtervolgt het Proefprocessenfonds Clara Wichmann de partij al langere tijd om haar vrouwenstandpunt. En met succes, want sinds januari van dit jaar loopt de SGP maar liefst € 800.000 aan overheidssubsidie mis. “Een geweldige dreun,” noemt Van der Vlies het, al laat hij zich niet uit het veld slaan. “We blijven er rustig onder. We hebben een goed verhaal en een trouwe achterban, die best goedgeefs is. Toch willen we niet leunen op giften. Verandert dat niet, dan moeten we sterk afslanken. Ja, het wordt er steeds lastiger op. En het Clara Wichmann is nog niet klaar met ons, zeggen ze.” Overigens mogen vrouwen inmiddels lid worden van de partij, maar blijft het onmogelijk om als vrouw op de lijst te komen.

Onlangs stond u met vier vrouwen uit de politiek in een discussiepanel op de EO-Gezinsdag. Denkt u op zo’n moment niet: ‘Wat goed dat er zoveel vrouwen in de politiek zitten! Ze hebben toch een duidelijke meerwaarde’?
“Ik heb vrouwen ongelofelijk hoog staan, maar een meerwaarde in de politiek? Nee, dat kan ik niet zeggen. Ieder mens krijgt talenten van zijn Schepper mee. Dat geldt voor mannen en vrouwen. Alleen de vraag is: waartoe word je geroepen? Kijk je in het Oude Testament, maar ook in het Nieuwe, dan kom je daar heel krachtig een scheppingsorde tegen: de man is het hoofd van de vrouw. Ik weet best dat vrouwen goed in politiek kunnen zijn, maar zijn ze ertoe geroepen?”

Is het dan een idee om een vrouwendenktank op te richten voor de SGP? Zonder hen een officiële positie te geven, maar wel om jullie mannen aan te vullen met bijvoorbeeld een stukje vrouwelijke intuïtie?
Er valt een lange stilte. “Oké, vrouwen zitten dan niet voor de SGP in de Kamer en er werken ook geen vrouwen bij onze denktank - het wetenschappelijk instituut - maar toch denken ze gewoon mee binnen de partij. Zo is onze secretaresse fulldress lid van het team. Ze woont vergaderingen bij, werkt mee aan advertentieteksten en geeft haar advies. Daar zit het probleem toch niet echt.”

Waar dan wel?
“Ergens ligt er een grens tussen dienende, adviserende en regelende taken aan de ene kant en bestuurstaken, het regeerambt, aan de andere kant. Dat verzin ik trouwens niet in mijn uppie, als een eigenaardige hobby van Bas van der Vlies, nee, dat staat in een traditie van Reformatie en Nadere Reformatie. Het is óók de geschiedenis van de christelijke politiek tot ver na de Tweede Wereldoorlog. Zo wereldvreemd is ons standpunt dus niet, al praat men er tegenwoordig wel graag zo over. Andere christenen veranderen, wij niet.”

Als Nederland, om met SGP-jargon te spreken, een ‘bestuur volgens het Woord van God’ kent, wat wordt dan de sfeer op straat?
“Het is zo’n mooie als-danvraag, die we in de politiek niet beantwoorden... maar vooruit. Op straat wordt er dan niet meer gevloekt en gaan we met fatsoen met elkaar om. Gezinnen zijn idealiter harmonisch en de kerken zitten op de in ere herstelde zondag weer vol. Ja, je kunt ervan dromen, en dat doe ik ook, maar ik garandeer je dat het nergens zo geborgen en veilig is als daar. Voor sommigen is het een spookbeeld, voor mij een hunkering.”