Deze kerken kregen nieuw leven door herbestemming

“De Petruskerk is gebouwd in 1884. Toen er 120 jaar later kalk uit het plafond kwam, was dat voor de parochie reden om de kerk te sluiten. Het gebouw kwam daarmee in gevaar. Een paar Vughtenaren – onder wie ikzelf – hebben daarom ‘Stichting tot behoud van de Petruskerk’ opgericht. Want als we deze kerk zouden afbreken, halen we het hart uit het centrum.

Toch was het behoud van de kerk niet zo gemakkelijk. De bisschop in Den Bosch vond namelijk dat wanneer een kerk niet meer de originele bestemming heeft, hij beter kan worden afgebroken. Er lag een algemeen veto op de herbestemming van kerken in deze regio. Wij hebben toen gezocht naar een bestemming die ook in zijn ogen fatsoenlijk is. Dat werd uiteindelijk een sociaal-culturele herbestemming, met een belangrijke plek voor de bibliotheek en het Vughts Museum. Later zijn hier Stichting Anders Bezigzijn, de Wereldwinkel en Stichting Welzijn Vught aan toegevoegd. We wilden van het kerkgebouw een ontmoetingscentrum maken, waarbij de ‘bewoners’ dwars door elkaar heen lopen. We zien dat het jonge publiek van de bieb ook even een kijkje neemt bij het museum en dat de Wereldwinkel nu veel meer bezoekers krijgt. Ook spreken mensen geregeld af in het leescafé. Het is echt een plek van ontmoeting geworden.

Petje af

Als ik nu rondkijk in ‘De Petrus’, ben ik heel tevreden. Het idee dat we een aantal jaren geleden hadden, is uitgekomen. De bisschop is niet meer langs geweest, zijn vertegenwoordiger – de pastoor uit Vught – wel. Die was in eerste instantie ook faliekant tegen, maar toen hij na een paar jaar zag wat het ging worden, heeft hij heel openhartig toegegeven dat hij van mening is veranderd en dat hij zijn petje afneemt voor wat hier is gebeurd.”

Henk Smeets (77) is voorzitter van het Vughts Museum en een van de initiatiefnemers van het behoud van de Petruskerk.

‘Ze zeggen: ‘Jullie hebben de kerk gered’’

“De oorspronkelijke gemeente van deze voormalige Vestekerk is in de jaren 70 gefuseerd met de gemeente die een straat hierachter kerkt. Sinds die tijd heeft het gebouw verschillende functies gehad. Waar de oudere generatie nog herinneringen heeft aan de kerkgang in dit pand, is het voor jongeren nooit echt een ‘kerk’ geweest.

Op het moment dat wij op zoek waren naar een pand voor onze café-brouwerij, had de gemeente Haarlem plannen om dit gebied te vernieuwen. Toen de gemeente de kerk kocht, tipte de voormalige eigenaar hen om ons te bellen – voordat ze het gebouw zouden platgooien. Wij hebben de kerk van de gemeente gekocht en vijf jaar later – op 11 november 2010 – zijn we geopend.

Weerspiegeling van kleuren

We hebben geprobeerd zo veel mogelijk van het oude pand te behouden, zoals de glas-in-loodramen. Wanneer de zon daardoorheen schijnt, ontstaat er een mooie weerspiegeling van kleuren. Het is meteen sfeervol. In het begin verklaarden mensen ons voor gek: hoe gaan die ramen ooit het geluid van het café tegenhouden? Uiteindelijk hebben we aan beide zijden van de ramen extra ramen geplaatst, waardoor het geluid gedempt wordt. We vonden het belangrijk elementen van de kerk te behouden, omdat het veel sfeer geeft en een stuk historie vertelt.

Gedenksteen

De meeste oud-gemeenteleden vinden het mooi dat hun voormalig kerkgebouw nu een café-brouwerij geworden is. Zij zeggen: jullie hebben de kerk gered. Er zijn ook mensen voor wie bier drinken in een voormalige kerk niet gepast voelt, maar het merendeel van de mensen is positief. Zo heeft de voorzitter van de kerkgemeente – toen hij van onze plannen hoorde – ons gebeld en verteld over een gedenksteen die ze destijds uit de kerk hebben meegenomen. Daarop staat een mooie tekst, waarin de vrouwen van de kerkgemeente worden bedankt voor hun inzet voor de opbouw van de kerk. Die steen heeft inmiddels een mooi plekje in de Jopenkerk.”

Michel Ordeman (51) en zijn vrouw Lydian Zoetman (50) zijn eigenaar van het biermerk Jopen en de daarbij behorende Jopenkerk (voorheen Vestekerk) in Haarlem.

‘Het voelde alsof het zo moest zijn’

“Voordat ik drie jaar geleden in deze locatie startte met mijn personal-trainingstudio, had ik een sportlocatie in een klein voormalig kerkje in Hengelo. Toen dat te klein werd, vond ik deze grotere locatie gewoon op Funda. Het voelde een beetje alsof het zo moest zijn: van een kleine naar een grote kerk.

Doopvont, orgel en preekstoel

De eerste keer dat ik het gebouw bezocht – de voormalige baptistengemeente was daar toen nog gehuisvest – zag ik direct voor me wat ik met de ruimte wilde doen. Hier kon ik echt een mooie sportstudio van maken. Ook vond ik de positieve energie die in de kerk hing erg fijn. Aangezien wij geen normale fitnessclub zijn, maar met mensen aan zowel hun fysieke als hun mentale doelen werken, is dat erg belangrijk. Want als je je ergens thuis voelt en de sfeer is goed, kun je makkelijker jezelf zijn.

Ik vind het mooi dat het gebouw een geschiedenis heeft. We hebben er bewust voor gekozen elementen uit de kerk te behouden. Zo staan het oude doopvont, het orgel en de preekstoel er nog. Zelf ben ik niet gelovig, maar ik vind wel dat je respect moet hebben voor wat hier geweest is. We hebben ook goed contact met de voormalige koster – onze buurman. In het begin vond hij het jammer dat wij in de kerk kwamen; hij had het graag zelf willen overnemen, maar dat was geen optie. Inmiddels is hij blij met ons als buren en binnenkort komt hij hier zelfs trainen.

Geen actieve kerk meer

Mensen die hier voor het eerst komen, verwachten meestal niet dat het hier zo ruim is. Als je binnenstapt, zie en voel je direct dat dit geen actieve kerk meer is: alles straalt gezondheid uit. De oude elementen verwijzen naar het verleden, maar je ziet duidelijk dat het gebouw een andere toekomst heeft.”

Ido Middelkamp (41) is eigenaar van sportstudio All it takes in Hengelo, waar voorheen Baptistengemeente Hengelo kerkte.

Beeld: Jelte Bergwerff