Ga naar submenu Ga naar zoekveld

Het ongemak van docuserie ‘De kinderen van Ruinerwold’

‘Het oogt zo kwetsbaar; mogen we dit wel op tv zien?’

Hartverscheurend. Niet te bevatten. Weerzinwekkend. Wie de docuserie 'De kinderen van Ruinerwold' volgt, kan er niet omheen: hier kijk je het kwaad recht in de ogen. De serie trekt miljoenen kijkers; de eerste en tweede aflevering waren elk goed voor ruim 1,3 miljoen kijkers. Vanavond is het vierde en laatste deel te zien.

Deel:

Behalve de afschuw die kijkers op sociale media uiten, klinkt er ook bewondering. Voor de vier oudste kinderen die open hun verhaal vertellen. Die zich in de ziel laten kijken, die worstelen met hun loyaliteit, die niet beter weten – of misschien toch wel?
Zoals Mar Jan het in de documentaire treffend verwoordt: “Niemand wil een vader die in de gevangenis zit en een moeder die is overleden.”

Wat ging eraan vooraf?

In oktober 2019 ontsnapte Israël van D. (toen 25) uit de boerderij in Ruinerwold. Hij stapte het lokale café binnen en sloeg alarm over hun verborgen leven. Kort daarna werden zijn vader Gerrit Jan van D. en de andere vijf kinderen ontdekt. De vader werd opgepakt op verdenking van vrijheidsberoving en mishandeling. Later kwam daar seksueel misbruik van twee van zijn kinderen bij. De negen kinderen zijn nu tussen de 19 en 31 jaar oud.
Documentairemaker Jessica Villerius sprak met Shin, Edino, Mar Jan, en Israël. De eerste drie zijn nu rond de 30 en al zo’n tien jaar weg uit het huis.

De kinderen van Ruinerwold, woensdagavond 21.30 uur, NPO 1

Aangesloten bij de Moonsekte

Ze vertellen over hun jeugd. Over moeder die al jong stierf (2004). Over vader Gerrit Jan die meer en meer in de macht van het kwaad leek te komen en zijn kinderen voortdurend angst inboezemde. Hij sloot hen op in het hondenhok, dreigde hen te vermoorden en misbruikte twee van hen.
Niemand wist van hun bestaan, want behalve de oudste drie kinderen werden ze na hun geboorte niet aangegeven bij de burgerlijke stand. Gerrit Jan, die aangesloten was bij de Moonsekte, verbood de andere kinderen op school te vertellen over hun broertjes en zusjes. “Dat is ons geheim,” zegt hij op een bewaard gebleven geluidsopname. “Wij hebben samen een geheimpje met God. Anders stoppen ze papa misschien wel in de gevangenis. Dat wil je toch helemaal niet?”

Geremd om in te grijpen

Jaren eerder hadden de drie oudste kinderen – Shin, Edino en Mar Jan, die niet in de boerderij zijn opgegroeid – het gezin al verlaten. In de serie spreken zij over hun dilemma wat betreft hun zorg om de andere kinderen. Ze wisten wat er speelde, maar voelden zich geremd om in te grijpen. Het was Israël, het vierde kind, die in oktober 2019 de boerderij ontvluchtte en alarm sloeg.

Zowel internationale als nationale media waren op hen aan het jagen

Overspoeld door media-aandacht

Toen het verhaal in de openbaarheid kwam, werden de kinderen overspoeld door media-aandacht. In een interview met de Volkskrant vertelt documentairemaker Jessica Villerius: “De druk was enorm. Zowel internationale als nationale media waren op hen aan het jagen. Het was heel heftig en intimiderend.” Een documentaire leek voor betrokkenen de beste manier om hiermee om te gaan. Villerius ontmoette hen op een afgeschermde locatie. “Ik betrapte mezelf erop dat ik een soort holbewoners verwachtte. Maar dit waren knappe, intelligente mensen met humor en een slim soort cynisme, waarvan ik dacht: waar heb je dat geleerd?”
De documentaire is, zo vertelt Villerius verder, geen journalistieke productie. “Voor mij was de vraag: wat is er volgens de kinderen gebeurd in dit gezin? Het is hun verhaal.”
Aanvankelijk zouden ook de jongste vijf meewerken aan de docu, maar zij haakten na één filmdag af.

‘Liever hadden we er nooit over verteld’

De oudste vier kinderen verklaren hun deelname in een statement: “Liever hadden we nooit verteld over deze periode, maar de situatie dwingt ons nu in een positie dat we wel móeten reageren. Het alternatief is namelijk dat we verhalen moeten lezen en op televisie moeten zien die niet kloppen, zoals nu al gebeurt. Er wordt veel over ons gezegd en geschreven en in sommige beschrijvingen herkennen we onszelf volledig, maar in andere totaal niet. We willen daar duidelijkheid over geven zodat we ons leven als gezamenlijke kinderen uit dit gezin uiteindelijk weer kunnen oppakken. Maar dan op ons tempo en op momenten dat wij daaraantoe zijn.”

Je denkt misschien: die zijn goed opgedroogd. Maar die buitenkant is verraderlijk

‘Niets is wat het lijkt’

 “Als mij iets duidelijk is geworden tijdens onze ontmoetingen,” zegt Villerius, “dan is het wel dat niets is wat het lijkt en dat het nog veel complexer is dan iedereen wellicht dacht. Ik denk dat het goed is dat de kinderen er in deze kwetsbare situatie, waarin er veel druk op hen wordt gelegd, voor hebben gekozen om hun verhaal eenmalig, gedetailleerd en vooral op hún tempo te doen.” Maar ze waarschuwt ook. “Als je oppervlakkig naar hen kijkt, dan denk je misschien: die zijn goed opgedroogd. Maar die buitenkant is verraderlijk. Daarmee doe je ze tekort. Want ze zijn ook echt beschadigd. Ze zijn nu pas met psychologen aan het praten.”

De vier kinderen die het verhaal doen, doen dat niet ‘ontzettend graag’, zei Villerius in de talkshow De Vooravond. “Ze zeggen: ‘Ons helpt het niet meer, anderen wellicht wel.’ Ze willen dat het uit de schimmigheid komt en bespreekbaar wordt.”

Schaamte om te kijken

Tegelijk ervaren veel mensen schaamte omdat ze naar deze docuserie kijken. Zoals onderwijscolumnist Sofie van de Waart-Govaert in Trouw schrijft: “Het oogt zó kwetsbaar, dat ik twijfel of wij dit in een documentaire op televisie mogen zien. Is het een opluchting om dit geheim te ­delen, of was het beter geweest om hun toekomstige privacy te waarborgen? Maar ik voel ook bewondering voor de manier waarop zij hun leven in woorden proberen te vatten, een leven dat haast niet te omschrijven valt.”

Gerrit Jan van D. niet vervolgd

Moeilijk verteerbaar is voor veel kijkers het feit dat vader Gerrit Jan van D. niet strafrechtelijk wordt vervolgd. Hij kreeg in 2016 een beroerte, waardoor hij halfzijdig verlamd raakte. Ook is zijn gezichts- en spraakvermogen aangetast. Volgens deskundigen van het Pieter Baan Centrum is hij daardoor niet in staat zich tegen de vervolging te verweren, en, oordeelde de rechtbank, zou hij tijdens de rechtszitting niet zijn lezing van de feiten naar voren kunnen brengen.

‘Nooit geleerd om “nee” te zeggen’

In maart dit jaar herenigde Gerrit Jan van D. zich met zijn jongste vijf kinderen – die overigens allen meerderjarig zijn. Zijn vinden dat hun vader onterecht heeft vastgezeten.

Deze hereniging baart de oudste vier kinderen grote zorgen. In hun schriftelijke slachtofferverklaring van 18 februari 2021 zeggen zij hierover onder meer: “Het afgelopen jaar zijn onze jongste broer en zusjes enorm veranderd. Ze gedragen zich veel opener en vrijer in de wereld. Maar één ding is nog steeds hetzelfde: hun relatie en gedrag naar Gerrit Jan toe. Zij zullen nooit het woord ‘nee’ tegen hem gebruiken. […] Omdat ze hem nog steeds zien als ‘Prime Father’ of ‘Messias’ of zelfs gewoon als hun vader en omdat ze nooit geleerd hebben dat ‘nee’ zeggen kan en mag, dat dat onbestraft blijft omdat het gewoon kan en mag. Door de jarenlange indoctrinatie denken zij nog steeds dat alles wat Gerrit Jan zegt of doet goed is en niet veroordeeld mag worden. Dat zij zelf, als individu, geen recht van spreken hebben. Voor ons laat dit overduidelijk zien hoever Gerrit Jan zijn jongste kinderen nog onder zijn macht heeft.”

We kunnen ze toch namens heel Nederland sterkte wensen?

Sterkte wensen

Voor nu lijkt het verhaal hier te eindigen. Al schrijft advocaat Corinne Jeekel, die de oudste vier kinderen juridisch bijstond, op haar website: “Toen ik aan tafel zat bij Op1, zei mede-gast Dennis Weening: ‘We kunnen ze toch namens heel Nederland sterkte wensen?’ En vergelijkbare hartverwarmende steunbetuigingen zag ik gisteravond (naast de loftuitingen) ook in veelvoud langskomen op Twitter.
Hen alle negen heel veel sterkte wensen. Dat kunnen wij inderdaad en dat verdienen zij.”

De kinderen van Ruinerwold, woensdagavond 21.30 uur, NPO 1

Extra online-uitzending ‘De kinderen van Ruinerwold’

De documentaireserie De kinderen van Ruinerwold krijgt een extra online-uitzending die te zien is bij NPO Start. Dat maakte BNNVARA op 14 april bekend.
In deze extra online-uitzending vertellen kinderen Shin, Mar Jan en Edino hoe ze vertrokken en hoe het hen sindsdien is vergaan.

Geschreven door

Mirjam Hollebrandse

--:--