God is liefde, maar Hij kan ook toornen: hoe zit dat?

“In mijn jonge jaren was ik met een paar vriendjes fikkie aan het stoken in het bos,” vertelt dr. Dolf te Velde, hoofddocent systematische theologie aan de Theologische Universiteit Kampen. “We hadden een aansteker, sprokkelden droge takjes bij elkaar en maakten een vuurtje. Toevallig fietste mijn moeder net langs en zag ons. Ze stapte af en schold ons de huid vol, zó boos was ze, omdat ze zag dat we onszelf in gevaar brachten. Dat ze zo kwaad werd, onderstreept hoeveel ze om ons gaf.”

Niet onverschillig

De moraal van dit verhaal? “Juist als je veel van iemand houdt, laat je het niet zomaar gebeuren dat hij of zij – al dan niet letterlijk – met vuur speelt. Dan komt er als het ware een soort explosie van liefde in de vorm van boosheid. Toegepast op God: Zijn toorn laat voelen hoe serieus het voor Hem is dat Hij van mensen wil houden. Daar kun je niet onverschillig op reageren. Doe je dat toch? Dan staat daar echt iets tegenover.”

‘Past dit wel bij God?’

Jaren geleden verscheen een boekje van de Amerikaanse theoloog Donald Carson met de opmerkelijke titel De lastige leer van de liefde van God. “Ik ken het zelf niet, maar ik kan me best voorstellen dat mensen inderdaad vragen kunnen hebben bij de liefde van God. Want wat is die liefde precies? Wat kan ik ervan ervaren? En hoe zit het dan met wat we in de Bijbel lezen over Zijn toorn?”

Wat het volgens Te Velde lastig kan maken, is dat wij onze eigen ervaringen en voorstellingen vaak op God projecteren. “Neem liefde, daar kun je een heel sterk beeld bij hebben. Met dat ‘plaatje’ in je hoofd kijk je vervolgens naar God en wat de Bijbel erover zegt. Maar dat werkt lang niet altijd goed. Als het om Gods liefde gaat, moeten we dit Bijbelse begrip niet inkleuren met onze eigen – beperkte – voorstelling. Want dan kun je in de knoop komen.”

Datzelfde geldt voor Gods toorn?
“Daarbij zie je nog sneller dat mensen er problemen mee kunnen hebben, omdat ze al snel aan menselijke woede denken. En zich prompt afvragen: oei, past dit wel bij God?” ‘God is liefde,’ schrijft Johannes. Wat zegt hij hiermee over Hem? “Dit is een van de weinige ‘definities’ die de Bijbel van God geeft. Als je kort en krachtig wilt zeggen wie Hij is, komt Johannes – heel opvallend – hierop uit: liefde. Hij gebruikt het Griekse woord agapè: een liefde die zichzelf geeft, niet uit is op eigen voordeel. ‘God is liefde’ is de korte samenvatting; in de rest van 1 Johannes 4 werkt hij dat uit. Het wezenlijke van Gods liefde is volgens Johannes dat God Zijn Zoon gaf, om verzoening te brengen voor onze zonden.”

Het kruis is het snijpunt van Gods liefde en Zijn toorn

Diepontroerende passages

Veel Bijbellezers hebben het gevoel dat in het Oude Testament veel meer Gods toorn naar voren komt, en in het Nieuwe Testament Zijn liefde.

Hebben zij een punt?
“Het korte antwoord is: nee. Ook in het Oude Testament kom je diepontroerende passages tegen over Gods liefde. Neem Hosea. Hij tekent God als een man die door zijn overspelige vrouw telkens in de steek wordt gelaten, en tóch alles doet om haar terug te winnen. Vanaf het begin is God uit op een intieme liefdesband met Israël. Als Zijn volk Hem op het hart trapt, neemt Hij dat hoog op. Ook het Nieuwe Testament spreekt indringend over Gods liefde én Zijn toorn. Bijvoorbeeld in Johannes 3. In vers 16 staan die bekende woorden over Gods liefde voor een verloren wereld. Prachtig, natuurlijk. Maar twee verzen later staat: ‘Wie niet in Hem gelooft, is al veroordeeld.’”

Vers 36 waarschuwt zelfs dat Gods toorn dan op je blijft rusten…
“Johannes benadrukt: als jij je afkeert van Gods liefde, komt Zijn toorn over je. Het goede nieuws is niet: ‘God houdt van je, ongeacht hoe je leeft en op Hem reageert.’ Gods liefde schittert tegen de donkere achtergrond van het oordeel dat over deze wereld ligt sinds we tegen Hem hebben gekozen. Het verrassende is dat God het niet bij dit oordeel laat, maar ons met Zijn liefde opzoekt. Op wie Jezus aanneemt, rust Zijn toorn niet langer.” ‘Zo’n geweldige boodschap’ “De Bijbel laat zien dat Gods toorn tegen de zonde een realiteit is, waar je liever niet mee te maken krijgt,” vervolgt de Kamper theoloog. “Daarom is het zo’n geweldige boodschap dat de Here Jezus in onze plaats die toorn heeft gedragen, zodat wij er zelf niet meer onderdoor hoeven. Je moet het verhaal over Gods liefde dus wel compleet vertellen.”

Donald Carson schrijft: ‘Wil je Gods liefde zien? Kijk naar het kruis. Wil je Gods toorn zien? Kijk naar het kruis.’
“Aan het kruis zie je inderdaad de realiteit van Gods toorn over de zonde, en tegelijk hoe Jezus onze schuld draagt – het grote bewijs hoeveel God van ons houdt. Het kruis is het snijpunt van Gods liefde en Zijn toorn. Daarin heb ik, ook in mijn eigen geloofsbeleving, altijd een soort oplossing gevonden als het gaat om het spanningsveld tussen beide. Maar geen oplossing in de zin van: nu weet ik precies hoe het allemaal zit.”

Rob Bell

Volgens Te Velde leeft bij veel gelovigen tegenwoordig een soort ‘buutvrij voor de hele pot’-verlangen: zou het niet mooi zijn als het uiteindelijk met iedereen voor eeuwig goed komt? “Een vaak onuitgesproken wens, die ik best vaak tegenkom. Ook onder mijn studenten.”

De theoloog Rob Bell heeft dat gedachtegoed – er is geen eeuwig oordeel – gepopulariseerd met zijn boodschap: ‘Gods liefde overwint.’
“Het heeft natuurlijk iets zeer aantrekkelijks. Maar je houdt een veel bleker verhaal over. De Bijbelse spanning – God geeft Zijn liefde, wat doen wij ermee? – gaat er helemaal af. Als Jezus inderdaad Gods Zoon is, gekomen om ons te redden, moet je dus ook echt bij Hem zijn. Dat vraagt bekering en geloof.”

Narnia-verhalen