‘Waar zijn de liederen die verbinding maken met het gewone leven?’
Pleidooi voor een nieuwe liturgie
“De theologie van de geborgenheid is nogal dominant in de kerken in Nederland. Dat moet anders,” stellen Koos van Noppen en Paul Schenderling. In een stevig opiniestuk in 'De Nieuwe Koers' pleiten zij voor een ‘theologie van betrokkenheid’ en steken ze vooral in op een verandering van de liedcultuur. “We zitten als gelovigen te veel op een eiland, met de luiken dicht.”
Met de ‘theologie van de geborgenheid’ wordt bedoeld dat het in de kerk vooral fijn moet zijn, omdat het daarbuiten, in de wereld, een chaos is.
Wat is er mis met die theologie?
Koos van Noppen: “Op zich niets, maar het krijgt soms zo’n zwaar accent, dat het geloof daarin op lijkt te gaan. In plaats van dat we ons betrokken weten op wat er in de maatschappij gebeurt, trekken we ons terug op ons eigen eiland, waar we veilig en knus ons geloof beleven. Het is een soort ‘op de plaats rust’. Maar zou deze tijd ons niet veel meer onrustig moeten maken, in plaats van dat wij ons koesteren in een soort stormvrije zone van de liturgie? De vraag is dus hoe het geloof zich verhoudt tot het gewone leven en wat er in de wereld gaande is. Liturgie zou je daar juist scherper zicht op moeten geven.”
Jullie spitsen je in het betoog toe op de liturgie, en dan vooral op de liederen. Waarom?
“Veel liederen zijn een schoolvoorbeeld van de theologie van geborgenheid. Kijk bijvoorbeeld eens naar de opwekkingsliederen, die in veel van origine traditionele gemeenten steeds meer worden gebruikt. Dat is in muzikaal opzicht een verbreding, maar inhoudelijk is het onmiskenbaar een versmalling. Vooral als je de inhoud ervan afzet tegen de liedcultuur van het Liedboek of de Psalmen. Het gaat in die liederen vooral om ‘ik, mij, mijzelf en God’. Om een ander voorbeeld te geven: we zingen vaak opgetogen over de schepping. Alsof we leven in een soort ongerepte natuur. Maar we weten allemaal hoe de schepping momenteel teloorgaat. Als je dus alleen maar de opgetogen tonen zingt, draag je onbedoeld bij aan een vervreemding: de kloof tussen de liturgie en het dagelijks leven. Zo komen de zondag en zijn liturgie op een eilandje te staan. Waar zijn de liederen die verbinding maken met de schepping zoals die er vandaag aan toe is?”
Jullie pleiten voor een liturgie met open luiken. Wat houdt dat in?
“Die liturgie gaat uit van de theologie van de betrokkenheid, waarbij het gaat over betrokkenheid op alle relaties waarin we geschapen zijn: God, onze naaste, onze wereld, onszelf. Daarin kunnen overigens troost, rust en geborgenheid een legitieme plek hebben.”
Hoe zou zo’n liturgie vorm kunnen krijgen?
“Er is een groot gebrek aan passende liedteksten. Dat probleem los je niet zomaar op. Het zou al de eerste vrucht zijn van het gesprek dat we willen aanzwengelen als voorgangers zich meer bewust zijn van de valkuil van de liturgie van geborgenheid. En als ze veel meer werken aan een liturgie van betrokkenheid: in de schuldbelijdenis, in de voorbede en in het besef dat de liturgie wil bijdragen aan een ‘waakzame spiritualiteit’, waarmee we ons richten op Gods koninkrijk en Zijn gerechtigheid.”
Beeld: Shutterstock
Geschreven door
Mirjam Hollebrandse
