‘De Joden & de Oranjes'; hoe hun band rond WOII beschadigde

Al eeuwenlang wordt er iedere sjabbat in de synagogen gebeden voor het welzijn van de koninklijke familie. De innige band tussen de familie en de Joodse gemeenschap heeft echter veel schade opgelopen tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. De vlucht van het Oranjehuis naar Londen, de nasleep van de oorlog en het huwelijk tussen Juliana en Bernhard gaf de Joodse gemeenschap een groot gevoel van onveiligheid. Ze voelde zich gekwetst en vergeten. 

Herstel

Koningin Beatrix en prins Claus wisten de band te herstellen. Op 4 mei 2020 van dit jaar hield koning Willem Alexander een historische toespraak op de Dam over de rol van koningin Wilhelmina: “Medemensen, medeburgers in nood, voelden zich in de steek gelaten, onvoldoende gehoord, onvoldoende gesteund, al was het maar met woorden. Ook vanuit Londen, ook door mijn overgrootmoeder, toch standvastig en fel in haar verzet. Het is iets dat me niet loslaat."

Historische band

Het tweeluik De Joden & de Oranjes toont in twee delen hoe de Joodse gemeenschap zich in de afgelopen tweehonderd jaar heeft verhouden tot het Oranjehuis. Startpunt is het jaar 1796 wanneer de Joden dankzij de Fransen burgerrechten ontvangen. Cruciaal in het tweeluik is de periode vanaf de jaren dertig van de 20e eeuw. Het huwelijk van kroonprinses Juliana met de voormalige SS-er Bernhard von Lippe Biesterfeld, de vlucht van koningin Wilhelmina en de kabinetsleden in mei 1940, en de passieve houding tijdens de bezetting gaven de Joodse gemeenschap een gevoel van onveiligheid. 
In de toespraken van koningin Wilhelmina via Radio Oranje wordt nauwelijks melding gemaakt van het leed dat de Joden in bezet Nederland overkomt. Voor koningin Wilhelmina zijn alle Nederlanders gelijk en zij wil voor de Joden geen uitzondering maken. Dat de nazi’s dit in Nederland wel doen, heeft haar niet kunnen overtuigen zich strijdbaar in te zetten voor de vervolgde Nederlandse staatsburgers. Schrijver Ies Vuijsje: “Het zwijgen van de regering en van Wilhelmina heeft waarschijnlijk vele slachtoffers gekost.”

Loe de Jong

Ook na de Tweede Wereldoorlog doen zich in de optiek van de Joodse gemeenschap ongemakkelijke en pijnlijke incidenten voor. Zoals de min of meer verplichte oprichting van een Joods dankbaarheidsmonument in Amsterdam en de gratieverlening door koningin Juliana aan een groep Duitse oorlogsmisdadigers die de doodstraf tegen zich geëist wisten. Daarnaast is er kritiek op de rol van het NIOD en in het bijzonder op de rol van historicus Loe de Jong. Hij schreef haar toespraken voor Radio Oranje en is in zijn geschiedschrijving erg positief over koning Wilhelmina. Schrijver Ies Vuijsje stelt in De Joden & de Oranjes dat De Jong bij het schrijven van zijn standaardwerk over de Tweede Wereldoorlog bewust bronnen afzwakte en met de feiten knoeide. 

De weergave van deze video vereist jouw toestemming voor social media cookies.

Toestemmingen aanpassen