Ga naar submenu Ga naar zoekveld

Met het hele gezin in therapie

‘We zijn alle vijf koppig aangelegd’

Wachtlijst op wachtlijst, gesteggel met gemeentes over financiering, de ene hulpverlener na de andere: de jeugdzorg in Nederland komt vaak negatief in het nieuws. Visie interviewt twee jongeren en twee jeugdhulpverleners en ontdekt dat er ook veel moois gebeurt.

Deel:

Julia: “Gezinstherapie krijg je niet zomaar. Over de aanleiding praten we liever niet, maar laten we zeggen dat de spanningen in ons gezin hoog opliepen.”

David: “De sfeer in huis was kapotgegaan. En dat wilden we met z’n allen repareren.”

Julia: “We houden veel van elkaar, maar de thuissituatie kon echt niet meer. Het is een soort taboe: elk gezin heeft zo z’n problemen, maar iedereen deelt liever alleen de leuke en positieve verhalen. Soms is het júíst belangrijk om te vertellen dat het niet goed gaat."

Soms is het júíst belangrijk om te vertellen dat het niet goed gaat

David: “Ik zou liegen als ik zeg dat de therapie leuk is. We praten om de week een uur over onze emoties, spanningen en andere moeilijke dingen. Dat is voor ons allemaal vermoeiend. Maar we doen het ergens voor – en dat is het waard. Elsemieke, onze therapeut, vraagt weleens om te herhalen wat een ander net heeft gezegd. Daardoor wordt een goed gesprek een stuk makkelijker. Zonder therapeut zou ik nooit zo’n gesprek met mijn familie willen voeren. Of nou ja: ik zou het wel willen, maar niet kúnnen.”

Julia: “Zo was David best boos op me omdat ik op kamers was gegaan. Voor mij was het een fijne uitvlucht, maar hij had het gevoel dat ik hem in de steek had gelaten in de moeilijke thuissituatie. Dat wist ik helemaal niet! Door de therapie kon hij het me vertellen.”

David: “Julia had altijd als bemiddelaar opgetreden in ons gezin. Nu ze naar Groningen was verhuisd, viel het gezin pas echt uiteen.”

Lees ook: De Ja-knikker, de Dictator of een ander type: wat voor opvoeder ben jij?
Lees ook: De Ja-knikker, de Dictator of een ander type: wat voor opvoeder ben jij?

Julia: “Inmiddels hebben we grote sprongen gemaakt. Ik ben blij dat we bijvoorbeeld weer een bordspel kunnen spelen zonder dat het uitdraait op gigantische ruzie. En als mijn broers geen zin hebben in een spel, dram ik niet meer door. We geven elkaar nu de ruimte. Het zou natuurlijk optimaal zijn als er nooit meer spanningen voorkomen, maar dat hoort ook bij het leven. Soms is ruzie gewoon even nodig om dingen op te lossen.”

Julia (21, niet haar echte naam) en David (20) gingen anderhalf jaar geleden samen met hun ouders en broertje in gezinstherapie. Eind dit jaar ronden ze het traject af.

‘Het probleem zit vaak een laagje dieper’

“In de jeugdhulpsector werken vooral vrouwen. Als ik voor het eerst bij een gezin kom, lees ik daarom soms de verbazing van de gezichten dat er een man voor hun deur staat. Ook mijn leeftijd roept vragen op bij ouders: hoe kan zo’n jonge kerel zonder kinderen iets vertellen over opvoeding? ‘Dat begrijp ik goed,’ reageer ik dan, ‘maar ik heb niet voor niets gestudeerd om hier aan jullie tafel te mogen zitten.’ Ik vind het juist mooi als cliënten hun twijfels direct tegen me uiten, want dan kunnen we er open over praten.

Gezinswerker Jasper: "Het is mooi om te zien wat het met mensen doet als je simpelweg aanwezig
Gezinswerker Jasper: "Het is mooi om te zien wat het met mensen doet als je simpelweg aanwezig bent." (Beeld: Nathalie van der Straten). Credits: Shutterstock.

Als je bij ons wordt aangemeld, is er echt iets aan de hand. Specialistische jeugdhulp is niet voor zweetvoeten. De problematiek zit vaak zelfs nog een laagje dieper dan het probleem waarvoor een gezin of jongere hulp aanvraagt. Een voorbeeld: ik krijg een jongere in mijn caseload omdat ze veel spijbelt. Dan weten mijn collega’s en ik nog voordat we haar ontmoeten: het probleem is niet dat ze niet naar school gaat. Er is meer met dit meisje aan de hand. Hoe we dat weten? Omdat we het vaker hebben meegemaakt. De onderliggende vraag – waarom wil je niet meer naar school? – is veel belangrijker. Als je die stelt, komt er van alles boven: somberheid, ruzie op school, boosheid.

Zelf heb ik een fijne jeugd gehad, en dat gun ik de jongeren met wie ik werk ook. Ik probeer ze mee te geven dat het leven niet alleen slecht, maar ook mooi kan zijn. Voordat ik dit soort dingen kan vragen of delen, moet ik eerst een vertrouwensband opbouwen. Het is mooi om te zien wat het met mensen doet als je simpelweg aanwezig bent. Dat is tegelijk het gemis bij veel jongeren en ouders die zich aanmelden: ze voelen zich niet gezien. Als sociale wezens hebben we aandacht nodig. Vraag oprecht hoe het met iemand gaat, toon empathie en je ziet iemand opleven.”

Jasper (25) werkt als gezinswerker bij de specialistische jeugdhulporganisatie Levvel.

‘Een kleine ontwikkeling maakt me al blij’

“Ik kom vaak in gezinnen waar conflicten en spanningen zijn en gezinsleden elkaar niet meer begrijpen. Als systeemtherapeut probeer ik samen met het gezin te ontdekken welke destructieve interactiepatronen er spelen. Als een familie die kan doorbreken, ontstaat er weer ruimte voor harmonie en echt contact.

Systeemtherapeut Elsemieke: "Gezinnen delen verhalen die anderen misschien niet eens weten – terwijl
Systeemtherapeut Elsemieke: "Gezinnen delen verhalen die anderen misschien niet eens weten – terwijl ik een buitenstaander ben. Dat vertrouwen vind ik waardevol." (Beeld: Nathalie van der Straten). Credits: Shutterstock.

Natuurlijk lukt dat niet bij elk gezin, dat zou een utopie zijn. Maar een kleine ontwikkeling maakt me al blij. Als ik zie dat een vader en zoon elkaar een knuffel geven na een moeilijk gesprek – terwijl ze net nog mijlenver uit elkaar stonden – doet dat me ontzettend goed. Soms maakt een ander gezinslid daarna alsnog een opmerking die alles weer tenietdoet, maar dan hebben vader en zoon tóch een waardevol momentje gehad. Ze hebben elkaar in ieder geval eventjes op een kwetsbaar niveau ontmoet.

Het uitgangspunt van systeemtherapie is dat een probleem of psychische klacht nooit op zichzelf staat. De omgeving speelt altijd een rol. Die omgeving – meestal het gezin – vormt samen een systeem, met soms destructieve patronen. Die dynamiek probeer ik in kaart te brengen. Zo zie ik bijvoorbeeld dat het gedrag van een kind iets bij een ouder triggert, en andersom. Ik vind het best bijzonder dat ik zo een inkijkje krijg bij gezinnen. Ze delen verhalen die anderen misschien niet eens weten – terwijl ik een buitenstaander ben. Dat vertrouwen vind ik waardevol.

Ik geloof dat elke ouder oprecht wil dat het beter gaat met zijn of haar kind. Die goedheid van de ouder is altijd mijn uitgangspunt. Toch merk ik soms dat pijn of oud zeer in de weg staat om goed te kunnen reflecteren op de situatie. Daarom is het traject voor de ouders vaak ook een proces: als je jezelf beter begrijpt, ga je je kind beter begrijpen.”

Elsemieke (34) is systeemtherapeut en gedragswetenschapper.

Beeld: Shutterstock

Geschreven door

Arianne Ramaker

--:--