Pas op voor valse profeten in de film 'Allen tegen allen'

Documentaire over fascisme in het Nederland van de jaren '30 met uniek archiefmateriaal

2 oktober 2020 · Leestijd 3 min ·

Wat is fascisme precies? Aanhangers van de ideologie kunnen dat zelf vaak nauwelijks verwoorden. In de documentaire 'Allen tegen allen' wordt gememoreerd dat er in 1934 een congres werd gehouden in Zwitserland, waarbij fascisten uit tientallen landen samen probeerden tot een universele definitie te komen – tevergeefs.

In Allen tegen allen wordt zo’n definitie ook niet geformuleerd, maar regisseur Luuk Bouwman doet wel een poging het fenomeen inzichtelijk te maken. En met succes. Hoewel hij specifiek inzoomt op fascisme in het Nederland van de jaren dertig, onthult de film (mede geproduceerd door de EO) een gedachtegoed en mentaliteit die vandaag de dag nog akelig actueel aanvoelen. Neem de duiding van een Duitse expert in de film: fascisme begint als er wordt gezegd dat bepaalde mensen of groepen de maatschappij uit moeten.

Tegenwoordig denken we bij vooroorlogs fascisme in Nederland vanzelf aan de NSB, maar Allen tegen allen laat zien dat hier destijds zeker honderd fascistische groepen actief waren – veelal onbeduidende clubjes vol gefrustreerde ruziezoekers, maar ook grote, succesvolle organisaties, zoals Zwart Front en Vereeniging De Bezem. Toen Hitler in de jaren dertig een Nederlandse bondgenoot zocht, was de NSB slechts een van de kandidaten.

De film onthult een gedachtegoed en mentaliteit die vandaag de dag nog akelig actueel aanvoelen

De geschiedenis wordt behandeld aan de hand van uniek archiefmateriaal en interviews met historici, verzamelaars en andere deskundigen. Regisseur Bouwman heeft een aantal lekker excentrieke vertellers opgespoord, wat de film een leuk curieus tintje geeft. De idyllische beelden van Hollandse molens, polders en rivieren – prachtig gefilmd – zorgen intussen voor een wrange, ironische ondertoon.

In een interview op de site van het Movies That Matter Festival wordt Bouwman gevraagd het festivalpubliek een boodschap mee te geven, waarop hij antwoordt: ‘Pas op voor valse profeten.’ Zo expliciet wordt het in de docu niet gezegd – sterker nog: de link met het heden wordt niet eens benoemd – maar indirect is Allen tegen allen op te vatten als één grote waarschuwing.