Dochter van ‘foute vader’ in nieuw seizoen De Verandering

‘Vies, lelijk NSB-kind,’ schreeuwden ze

3 september 2020 · Leestijd 5 min ·

Als kind van een ‘foute ouder’ wordt Jeanne op school erg gepest. Ook in haar latere leven zijn de gevolgen van de keuzes van haar vader groot. Als ze op haar 63e ontdekt welke vreselijke dingen hij heeft gedaan, besluit ze hulp te zoeken. In de eerste aflevering van een nieuw seizoen De Verandering vertelt Jeanne hoe zij uiteindelijk loskomt van de oorlog.

Vlak voor de Tweede Wereldoorlog wordt Jeanne Diele Staal (82) geboren in Almelo. Jeanne herinnert zich weinig van de oorlog. Wel weet ze nog dat haar vader op een dag thuiskomt in een uniform. “Vader werkt vanaf nu bij de politie om orde te houden,” vertelt moeder. Vanaf dat moment wil geen kind meer met Jeanne spelen. Ze heeft geen idee waarom.

In de Hongerwinter van 1944 verhuist het gezin Staal naar het gebouw van de Winterhulp (een nationaalsocialistische organisatie), waar vader beheerder wordt. Jeanne is blij met al het speelgoed dat daar is. Tot haar verbazing en vreugde komt er elke dag nieuw speelgoed bij. “Van kinderen die verhuisd zijn,” zegt moeder.

Onaangename verrassing

Als in mei 1945 iedereen de straat op gaat om de bevrijders met gejuich binnen te halen, wordt de vader van Jeanne opgepakt. Acht maanden zit hij in de gevangenis van Almelo, daarna gaat hij voor vierenhalf jaar naar een interneringskamp. De moeder van Jeanne neemt haar drie kinderen mee terug naar het ouderlijk huis. Daar wacht hun een onaangename verrassing. “Ons huis was bewoond door andere mensen en onze hele huisraad was gestolen. We hebben nooit meer iets teruggezien,” vertelt Jeannes broer Bob. “Heel Nederland was arm na de oorlog, maar wij waren straatarm.”

Op de achterste schoolbank

Moeder Staal besluit met haar kinderen bij opa te gaan wonen. Maar nu het land bevrijd is, begint de oorlog pas voor Jeanne. Op haar eerste schooldag verwijst de juf Jeanne naar de achterste bank. Daar moet ze het hele schooljaar alleen blijven zitten. Niet alleen de juf laat haar afgunst blijken, ook de kinderen pesten Jeanne, tot en met de zesde klas. “Vies, lelijk NSB-kind!” schreeuwen ze haar toe.

Na een paar maanden school kijkt Jeanne enorm uit naar Koninginnedag. Totdat de juf Jeanne apart neemt. “Nee Jeanne, jij kunt morgen niet mee. Jij hoort niet meer bij onze koningin en bij ons land.” Die Koninginnedag blijft Jeanne thuis.

Ik wilde mijn vader niet meer haten

Moeizaam huwelijk

Wanneer het gezin Staal verhuist naar Den Haag, neemt Jeanne zich stellig voor aan niemand te vertellen wie haar vader is. Voor het eerst krijgt ze vrienden. En er verandert meer: Jeanne komt tot persoonlijk geloof en laat zich dopen. Jeanne lijkt gelukkiger dan ooit, maar worstelt met haar pestverleden. “Mensen moesten mij leuk vinden. Ik mocht niet falen, ik moest ‘goed’ zijn.” De afwijzing uit Jeannes jeugd zorgt mede voor een moeizaam huwelijk. Jeanne ligt regelmatig depressief in bed en belandt uiteindelijk in een heftige psychose. Ze wordt opgenomen in een psychiatrische instelling, waar Jeanne langzaam opknapt.

Betrokken bij een razzia

Als Jeanne 63 is, doet haar broer plotseling een schokkende ontdekking over het verleden van hun vader. Hij bleek betrokken te zijn geweest bij een razzia, waarbij een Joods gezin werd gevonden. Het gezin werd afgevoerd naar Duitsland en is nooit meer teruggekomen. Diezelfde week schiet Jeanne ’s nachts plotseling overeind in bed. Hard schreeuwt ze: “Moordenaar, ze hadden jou levenslang moeten geven!”

Bevrijd van de oorlog

Op dat moment besluit Jeanne uit haar isolement te komen en haar lang bewaarde geheim te delen met anderen. “Ik wilde weten wie ik was, of ik wel deugde. Ik kwam terecht in een groep met andere kinderen van foute ouders. Daar konden we voor het eerst veilig ons verhaal aan elkaar vertellen. Ik leerde daar dat ik niet schuldig ben aan de keuzes van mijn vader. Toen pas was ik bevrijd van de oorlog!”

Ik leerde dat ik niet schuldig ben aan de keuzes van mijn vader

Jeanne restte nog één ding. “Ik wilde mijn vader niet meer haten. Maar om hem te vergeven, heb ik God nodig gehad. Ik bad: ‘God, ik kan het niet. Ik ben zo boos op mijn vader, ik haat hem. Helpt U mij alstublieft. Want U vergeeft, U haat niet, U hebt lief. Wilt U mij die liefde leren?’ Jeanne glimlacht. “En dat is gebeurd. Nog steeds worstel ik soms met de pijn van mijn verleden, maar gelukkig gaat de heling door.”

Jeanne vindt het belangrijk om haar verhaal te delen. Ze geeft daarom gastlessen en lezingen. Op scholen vertelt Jeanne dat uitsluiting en veroordelen van alle tijden is. “Daarmee hoop ik anderen te helpen. Als ik het niet doe, verandert het beeld van kinderen van NSB’ers misschien wel nooit.”