Elsbeth Gruteke: 'Muziek kan mij ontroeren als er iets van eeuwigheid in zit'

‘Muziek is een hogere openbaring dan alle wijsheid en filosofie’

Frank: “Ik ben meteen geneigd te zeggen: Beethoven had het begrepen. Ik denk dat muziek een andere openbaring is, een andere wijsheid in zich draagt.”

Elsbeth: “Muziek spreekt inderdaad op een andere manier. Het heeft iets met je ziel te maken, met geloof. Luther zegt dat zingen twee keer bidden is. Blijkbaar is zingen een andere vorm van communiceren en wordt er met muziek iets anders in je aangewakkerd dan wanneer je een tekst leest.” 

‘Muziek moet het vuur doen ontvlammen uit het hart van mannen en de tranen brengen in de ogen van vrouwen’

Elsbeth: “Dit idee over mannen en vrouwen klinkt wel als iets wat 250 jaar oud is. Het is natuurlijk een erg stereotiep beeld dat Beethoven hier schetst. Dat kun je net zo goed omdraaien. Muziek kan mij ontroeren als er iets van eeuwigheid in zit. Bijvoorbeeld ‘The fruit of silence’, een stuk van Peteris Vasks. Hierin heeft hij een tekst van Moe- der Teresa op muziek gezet, over de vrucht van de stilte. Het stuk zelf brengt je in een soort verstilling. Ik hoor en merk iets van God in die muziek. God is natuurlijk oneindig creatief. In zo’n compositie hoor ik daar iets van terug.”

Frank: “Ik mag graag luisteren naar iets wat bewust heel mooi ge- maakt is. Ik houd erg van Franse muziek en ben iets minder van ‘de zware Duitsers’. Franse muziek is vaak heel zinnelijk, er zit plezier in de schoonheid van het oppervlakkige. Het hoeft niet altijd diepzinnig te zijn. Alsof je op een bankje voor je uit zit te mijmeren en denkt: het is vandaag gewoon een mooie dag. Veel Franse muziek heeft dat effect, dat je blij bent met wat er is. Dat vind ik ontroerend.” 

‘Een valse noot zingen is onbelangrijk, maar zingen zonder passie is onvergeeflijk’

Frank: “Daar moet je het wel mee eens zijn. Waarom zou ik überhaupt naar muziek willen luisteren als het niet met overgave gedaan wordt? Een valse noot is veel minder erg. Wat ik zelf mooi vind bij musici, is hoe ze een gemaakte fout weer oplossen. Het is ontzettend knap en getuigt van vakmanschap als een fout naadloos wordt ingepast.”

Elsbeth: “Onvergeeflijk vind ik een heel hard oordeel. In Musica Religiosa laten we de beste uitvoeringen horen van topmusici. Ik ben ook predikant in een gemeente en als we daar zingen, zingen we regel- matig vals. Zingen heeft in zo’n kerkdienst een andere functie dan op de radio; zingen om God te eren. Ik vind dat het veel uitmaakt of een gemeente zingt met overtuiging, passie en verlangen of niet. Maar onvergeeflijk? Ach, dat vind ik dan wel weer wat grote woorden.” 

‘Ik zal in de hemel kunnen horen’

Frank: “Beethoven was niet kerkelijk, maar wel religieus. Hij was op zoek naar God, zingeving en betekenis. Dat speelt bij mij ook een grote rol. Ik zie mezelf niet als een christelijke gelovige, maar ik ben wel een zin zoekend mens. En geregeld herken ik dat in muziek die ik beluister. Daarom kan ik zo genieten van de muziek van Bach. Bach laat in alles blijken dat hij niet meer zoekt, maar dat hij heeft gevonden. En tegelijkertijd besef ik: ik zal het waarschijnlijk niet vinden, maar ik zal doorgaan met zoeken. Daarin sta ik veel dichter bij Beethoven.” 

‘Ware kunst blijft onvergankelijk’

Elsbeth: “Er zullen altijd mensen zijn die aangesproken worden door klassieke muziek. Ik denk dat sommige muziek waar wij nu naar luisteren over een paar eeuwen nog steeds zal klinken. Net zoals we nu nog steeds naar kunst uit verschillende tijden kijken.” 

Frank: “Ik denk ook dat klassieke muziek altijd blijft bestaan, maar het zal van gedaante veranderen. Wat wij nu mooi vin- den, is een brokje van twee- à driehonderd jaar uit de muziekgeschiedenis. Misschien luisteren we over driehonderd jaar niet meer naar Beethoven. Lig ik daar wakker van? Nee. Ik denk dat er altijd musici zullen blijven als Bach, Mozart en Beethoven. Daarbij zullen anderen altijd op zoek gaan naar waar de muziek over spreekt.”