Hoe Jezus met Zijn angsten (en andere emoties) omging
'Jezus zegt niet: maak je nooit zorgen'
‘Maak je geen zorgen, vertrouw gewoon op God,’ zo zeggen we wel. Maar hoe dóé je dat dan? En hoe deed Jezus dat eigenlijk? ‘Hij zegt niet: maak je helemaal nooit zorgen.’
Er doen in het christelijke wereldje fraaie wist-je-datjes de ronde. Een bekende is: wist je dat er 365 keer ‘vrees niet’ in de Bijbel staat? Voor elke dag in het jaar een vers!
Het is een inspirerende gedachte en ik wilde dat het waar was, maar als ik alle variaties op ‘angst’, ‘bang’, ‘zorgen’ en dergelijke bij elkaar optel, kom ik tot 136 keer. Dan blijven er toch nog 229 dagen over dat ik bang kan zijn.
Angst heeft nut
Als je wilt weten wat het nut van iets is, kun je het proberen weg te denken. Dat denk ik ook weleens als iemand adviseert dat je je ‘gewoon geen zorgen moet maken’. Want denk die zorgen eens weg... Ik zie kleuters al gezellig balanceren op de balkonrand, tieners zonder handen aan het stuur fietsen en hun ouders al hun spaargeld in absurde beleggingen gooien. Een béétje angst is best nuttig. Ik wens criminelen ook wel wat angst voor gevangenisstraf toe, en als er minder misbruik is omdat sommige viespeuken bang zijn voor de hel – graag! Zelfs angst voor God kan dus soms wat helpen. Maar wanneer wordt gezonde angst ongezond? En hoe wordt het dan weer gezond?
Ik wens criminelen ook wel wat angst voor gevangenisstraf toe
'Jezus is ook bang'
Veel christenen geloven in een soort Boeddha-Jezus. Denk aan die hoogcalorische Boeddhabeeldjes die je toegrijnzen in tuincentra en Chinese restaurants. Nu zou het prima kunnen dat Jezus veel schaterlachte en nooit op dieet is gegaan – ons schoonheidsideaal is geen norm voor Hem – maar deze beeldjes suggereren dat je in élke omstandigheid kunt lachen en dat je volledig los kunt staan van deze wereld.
En dat zie ik Jezus nogal anders aanpakken. Hij is intens verdrietig als Zijn goede vriend Lazarus overlijdt. Hij wordt woedend als Hij het onrecht in de tempel ziet. En ja, Hij is ook bang. Hij vermijdt Jeruzalem bewust als de spanningen in de stad toenemen. Hij is bezorgd over het lot van Zijn studenten. En nu we de veertigdagentijd vieren, denken we natuurlijk aan Zijn worstelingen in het park Getsemane. Je moet er wel heel veel dogma’s overheen plakken om Zijn angst daar niet meer te zien.
Lees ook: 17 bemoedigende Bijbelteksten voor als je erdoorheen zit
Een echt mensenlijf
De diepere betekenis hiervan hebben de oude kerkvaders zo uitgelegd: ‘Wat niet wordt aangenomen, wordt niet gered.’ Denk aan iemand die spullen uit een brandend huis probeert te redden. Alleen wat diegene met zich meedraagt – fotoboeken, kleding, een geliefde – ontkomt aan het vuur. Zo is het met Jezus. Alleen wat Hij met zich meedroeg hier op aarde, heeft toekomst. Hij moest een echt mensenlijf hebben om ons mensenlijf te redden. En hij moest echte emoties hebben om onze emoties te kunnen verlossen.
Hij is niet Zijn gevoelens, Hij heeft ze
Ons wantrouwen tegen echte emoties is meer iets uit de oosterse (en de verwante Griekse) filosofie dan van de Bijbel. God heeft ze geschapen. Ze horen erbij. Emoties helpen ons dit leven te waarderen en het belang van anderen te erkennen. Schreeuwt iemand? Huilt iemand? Siddert iemand? Schatert iemand? Diegene ervaart hoezeer dit leven ertoe doet. Diegene heeft lief.
Het dodenrijk in
Dat is ook typisch Jezus. En Hij dóét vervolgens iets met die gevoelens van Hem. Hij redt ze. Hij kon alle emoties ervaren die wij kunnen ervaren, en het lijkt erop dat die Hem zelfs even konden bevangen, zoals dat ons wel gebeurt. Maar telkens zie je dan dat Hij niet in de emoties verdwijnt, in ieder geval niet voorgoed. Hij stapt eruit en slaagt erin Zijn emoties te gebruiken. Hij is niet Zijn gevoelens, Hij heeft ze.
Dat is dezelfde beweging als bij Zijn kruisiging en opstanding. Hij ging daadwerkelijk dood. Je zou denken dat christenen die al belijden dat hun Messias is gestorven, er dan toch onmogelijk moeite mee kunnen hebben dat Hij ook weleens bang is geweest! Maar Hij zakte dus echt het dodenrijk in – hoe je je dat ook precies moet voorstellen; dat omgaf Hem en Hij leek erdoor overweldigd. Alleen bleef dat niet zo. Hij overwon deze kracht en stond eruit op.
'Angst bepaalt Jezus' keuzes niet'
Datzelfde zie je gebeuren als Jezus woedend is en de tempel schoonveegt. ‘De hartstocht voor Uw huis zal Mij verteren,’ staat er dan. Verteren, dat is nogal wat. Hij gaat kapot aan Zijn liefde voor die mensen, zo kun je het vertalen. Zijn woede heeft Hem te pakken – maar dan pakt Hij Zijn woede. Hij staat op. Hij is niet Zijn emoties, Hij heeft ze.
Voor vandaag heb je dus gewoon je zorgen
Hetzelfde gebeurt dus in Getsemane. Hij lijkt helemaal te verdwijnen in Zijn angst. Van de stress stromen de zweetdruppels langs Zijn lijf. Maar dan stapt Hij uit die emotie, zoals Hij een paar dagen later uit het dodenrijk stapt. Hij voelt het, volop. Hij onderdrukt het niet, maar het overheerst Hem ook niet. Het bepaalt Zijn keuzes niet. Hij heeft zich overgegeven aan God. Niet Zijn angst, maar God zit bij Hem op de troon.
Lees ook: Breinprofessor Erik Scherder: 'Er is geen verklaring voor onze angsten'
Innerlijke vrijheid
Zo word je een wijzer mens: je hebt je gevoelens en emoties, die je op de gekste momenten kunnen overvallen. Dat zal altijd blijven, en dat is ook goed. Het betekent dat je liefhebt, dat je leeft. En tijdelijk kun je erin wegzakken, zoals Jezus in het dodenrijk wegzakte. Maar het is altijd mogelijk om eruit omhoog te komen. Misschien niet meteen, à la minute, maar er is een ongelooflijke innerlijke vrijheid in jou – dat is de heilige Geest – die geeft dat geen enkele emotie je volledig hoeft te bepalen. Niet dat je er totaal los van staat, maar je hebt altijd een keuze.
In de honderden mensen die ik als pastor en coach heb gesproken, zocht ik daar altijd naar: de ruimte om je niet door je emoties te laten bepalen, maar mét die emoties je keuzes te maken. En dat begint met het besef dat je die ruimte hebt. En die ruimte is ook altijd groter dan je denkt. Emoties zeggen: dit gevoel is alles wat er is, gehoorzaam ons onvoorwaardelijk. Wijsheid zegt: ik hoor je, dat is belangrijk, maar er is meer en nu maak ik zelf mijn keuzes.
Vandaag
Jezus zegt niet: maak je helemaal nooit zorgen. Hij zegt: maak je geen zorgen ‘voor morgen’. Voor vandaag heb je dus gewoon je zorgen. Dat hoort erbij. Je bidt daarom ook niet voor al je behoeften voor de rest van je leven, maar voor je ‘dagelijkse’ brood – je behoeften van deze dag. Jezus houdt het behapbaar, letterlijk. Zorgen over je hele toekomst, angsten voor alles wat kan gebeuren, dat is te groot. Kijk eens alleen naar deze ene dag. Je maakt je zorgen om iets wat vandaag kan gebeuren. Heeft vandaag niet ook genoeg om daarmee om te gaan?
Geschreven door
Reinier Sonneveld
