Is God de oorzaak van het ontstaan van de kosmos?
Atheïst en gelovige staan voor een ondoorgrondelijk mysterie
Op de populaire Amerikaanse nieuwswebsite Huffingtonpost.com staan 21 redenen voor slimme mensen om niet in God te geloven. In een serie blogs houdt theoloog Marinus de Jong deze redenen tegen het licht. In deze aflevering reden #12: ‘God is geen overtuigende oorzaak van het ontstaan van de kosmos.’
Niemand kan om de onbeantwoorde vraag heen waar alles vandaan komt. Ook al geloof je heilig in evolutie, het moet toch een keer zijn begonnen. Gelovigen wijzen dan al snel naar God: ‘Zie je wel, daar heb je God nodig.’
Maar is dit overtuigend? Dat het ontstaan van alles een mysterie is, kan niemand ontkennen. Maar een extra mysterie toevoegen, verplaatst het probleem alleen maar. Wie veroorzaakte God? Bovendien komen er extra problemen bij. Hoe kan er uit een niet-materiële God materie ontstaan?
Ondoorgrondelijk mysterie
Deze reden om niet in God te geloven, brengt ons bij het mysterie. Bij het denken over het begin van de kosmos staan atheïst en gelovige samen voor een ondoorgrondelijk mysterie. Misschien is er maar weinig wat zo samenbindt als de mysteries van het begin en het einde. Daar staan we allemaal voor de grenzen van ons kunnen en denken. Niemand weet hoe het ooit begon. We waren er niet bij. De wetenschap zoekt met alle macht en komt tot ongekende inzichten. We weten dat het heelal uitdijt en dus ooit heel klein begon. Maar daarvoor? We tasten in het duister.
Christenen wijzen op het verhaal van de schepping. “In den beginne schiep God de hemel en de aarde …” Maar dat is een verwoording van een evenzo groot mysterie. Hoe zag dat eruit? Wat gebeurde daar precies? Wat was er voordat God schiep? Was er toen alleen maar God, zonder tijd en ruimte? En hoe kan tijd beginnen en ruimte ontstaan? Hoe we ook denken, het gaat ons ver te boven.
Ruimte voor zelfopofferende liefde
Eén poging om het mysterie te onthullen, wil ik je niet onthouden. De theoloog Jürgen Moltmann probeert de schepping van de wereld in te kleuren met het idee van kenosis, het leeg maken. In Filippenzen 2:7 wordt dit over Jezus gezegd: hij maakte zichzelf leeg door mens te worden. Moltmann had de briljante ingeving om dit idee op de schepping toe te passen. Niet alleen Jezus maakte zich leeg door mens te worden, God had dat ook al eens gedaan. Denk je maar in, zo redeneert Moltmann, eerst was er alleen God: eeuwig en overal aanwezig. Toen God ging scheppen, kwam er ook niet-God: de aarde en de mens. God moest zich terugtrekken om ruimte te maken. Zo is de schepping van de wereld en van de mens een daad van zelfopofferende liefde van God.
God als oorzaak van het heelal maakt het mysterie van het begin niet kleiner. Wel wordt het veel mooier. Er komt ruimte voor iets persoonlijks, misschien wel voor zelfopofferende liefde. Denk aan hoe een mens ter wereld komt: (als het goed is) als gevolg van een daad van liefde. Misschien is de mens zo ook wel beeld van een scheppende God. Ook God was niet alleen toen Hij de mens maakte: “Laat ons mensen maken.” De schepping van de wereld als een vrijpartij. Het is natuurlijk maar een beeld. En pure speculatie. Maar het is wel mooi.
Beeld: Shutterstock
Geschreven door
Marinus de Jong
