Veel spreekwoorden komen gewoon uit de Bijbel

Je kunt het allemaal lezen in het boek Muggenzifters en zondebokken van Friederike de Raat. De auteur onderzoekt in dit boek in welke Bijbelse context spreekwoorden of uitdrukkingen zijn ontstaan en hoe we die in het moderne Nederlands gebruiken. En dat levert verrassende inzichten op!

Hand in eigen boezem steken

Zo komt de uitdrukking ‘Hand in eigen boezem steken’ uit Exodus 4:6, waar God Mozes zijn hand in zijn eigen boezem (‘kleed’, in de Nieuwe Bijbelvertaling) laat steken, die er vervolgens melaats uitkomt. Een heel letterlijke betekenis dus van deze uitdrukking.
‘Wie een kuil graaft voor een ander, valt er zelf in’ vind je terug in Spreuken 26:27 en Prediker 10:8, en ook ‘Beter een goede buur dan een verre vriend’ komt uit het Spreukenboek. Al gaat het in Spreuken 27:10 om een verre broer in plaats van een verre vriend.

Waar het hart vol van is, loopt de mond van over

Nou vooruit, nog twee onbekendere dan: ‘Iets bedekken met de mantel der liefde’ vindt zijn oorsprong in Genesis 9:23, waar de kinderen van Noach hun vader liefdevol bedekken met een mantel, als ze zien hoe hij naakt in zijn tent slaapt.
En ‘Waar het hart vol van is, loopt de mond van over’ vind je terug in Matteüs 12:34 en Lucas 6:45, waar Jezus de farizeeën terechtwijst: Adderengebroed! Hoe kunt u iets goeds zeggen terwijl u zelf slecht bent. Waar het hart vol van is, daar loopt de mond van over. Een goed mens haalt uit zijn schatkamer met goede dingen het goede tevoorschijn, terwijl een slecht mens uit zijn schatkamer met slechte dingen het slechte tevoorschijn haalt.’
Let wel: de betekenis van nu is een stuk positiever dan die van toen!

Illustratie: EO/Mirjam Hollebrandse