Hoe de pinkstergemeenschap bloeit in seculiere tijden
Uitgebreid onderzoek toont belangrijke groeifactoren
De pinkstergemeenschap is wereldwijd de snelstgroeiende stroming binnen het christendom. Ook in Nederland ontwikkelen pinksterkerken zich razendsnel. De gemeenschap trekt jongeren en mensen die afkomstig zijn uit traditionelere kerken. Hoe komt het dat deze gemeenschap zo gestaag groeit in dit seculiere tijdperk?
De moderne pinkstergemeenschap vindt haar oorsprong in een kerk van predikant William Seymour aan de Azusa Street, Los Angeles. Hij had een gebouw voor slechts acht dollar per maand gehuurd, dat volgens ooggetuigen niet meer dan een klein krot was. Het gebouw diende voorheen als een paardenstal en stond midden in een getto. Toch noemde Seymour het sinds 1906 zijn kerk, genaamd de Apostolic Faith Mission.
Toen er in datzelfde jaar wonderen plaatsvonden in de Apostolic Faith Mission en mensen in groten getale in tongen begonnen te spreken, werd de aandacht van de lokale media getrokken. De Los Angeles Times wijdde een scherpzinnig artikel aan de gebeurtenis, waarna meerdere kranten aandacht besteedden aan de ‘opwekking’.
Door deze media-aandacht werden veel sceptici, maar ook fanatici, nieuwsgierig en reisden af naar Los Angeles. Hoewel de media kritisch waren tegenover de opwekking, barstte het kerkgebouwtje bijna uit haar voegen. Hoewel er meerdere opwekkingen waren begin 20e eeuw, kreeg Seymours kerkje de meeste aandacht en ging decennia later de geschiedenisboeken in, die nu bekendstaat als de Azusa Street Revival.
De afgelopen 2,5 jaar deed Romee Boots onderzoek naar pinkstergemeenten in Nederland. Tijdens haar onderzoek werd ze geïnspireerd en geadviseerd door verschillende personen, onder wie docent Karlijn Goossen, journalist Karel Smouter en religiewetenschapper aan de Vrije Universiteit Amsterdam, Miranda Klaver. De uitkomsten van haar onderzoek verwerkte Romee Boots in deze artikelenserie.
Wisselwerking met de media
Opvallend is de wisselwerking tussen de ‘revival’ en de media: ondanks dat de kranten het nieuws over Seymours beweging kritisch de wereld inbrachten, werd de toestroom van bezoekers juist groter. Een vergelijkbare situatie vond plaats in 1958, toen de wereldberoemde evangelist Thomas Lee Osborn een genezingscampagne hield op het Malieveld in Den Haag. Er werden reportages, artikelen en zelfs een film gemaakt naar aanleiding van Osborns optredens. Net zoals bij de Azusa Street Revival, spraken ook bij Osborns optreden veel mensen in tongen en was er ruimschoots aandacht voor gebedsgenezing. Uiteraard waren er ook hier critici die hun zegje deden over de pinksterbeweging, maar ondanks hun zorgen was Osborns komst het begin van een lopend pinkstervuur in Nederland. In diezelfde tijd kreeg het begrip televangelism betekenis, toen verschillende tv-kanalen het evangelie lieten verkondigen door ‘televisiedominees,’ of televangelists.
Live-uitzendingen via Facebook
Met de komst van sociale media zijn kerken minder afhankelijk van de bemoeienis van kranten of tv-kanalen. Moderne pinksterkerken, zoals de Doorbrekers, Jong & Vrij, Hillsong en EC Europoort, maken nu zelf artikelen, films en podcasts via hun websites en videokanalen, en promoten hun leiders via sociale media: je kunt zondagse live-uitzendingen bekijken via Facebook, persoonlijke tweets en Insta-foto’s checken van je voorganger of een dagelijkse dosis geestelijk geïnspireerde boodschappen beluisteren via de podcast of app van de kerk.
Volgens Miranda Klaver, antropoloog en religieonderzoeker op het gebied van pinksterkerken, is mediagebruik dan ook een belangrijke succesfactor van pinksterkerken. “Kenmerkend voor de pinksterbeweging is hun positieve houding ten aanzien van media, dankzij hun missionaire drive. De komst van het internet werd direct gezien als een door God gegeven mogelijkheid om de hele wereld te bereiken met het evangelie. Het gebruik van sociale media is daar een goed voorbeeld van.”
De aanpak lijkt succesvol te zijn en ook deels de reden dat pinksterkerken zo snel groeien. Een voorbeeld van een snelgroeiende kerk is die van de DoorBrekers. Deze gemeente is gevestigd in de Midden Nederland Hallen in Barneveld, die ruimte biedt aan zo’n 2000 bezoekers.
De pinksterkerk wereldwijd
Wereldwijd voegen zich elke dag 35.000 mensen bij een pinksterkerk. In Noord-Amerika is de pinkstergemeenschap goed vertegenwoordigd, tot in het Witte Huis aan toe. Verschillende raadsleden van Donald Trump zijn fervent aanhanger van de pinksterstroming, zoals de spirituele adviseur, televangelist en ‘goede vriendin’ van de president, Paula White.
Binnen Noord-Amerikaanse kerken wordt ook vaak de nadruk gelegd op welvaart en voorspoed, beter bekend als het welvaartsevangelie. Deze vertakking van de pinksterstroming leert mensen dat je welvarend kunt zijn, je droomhuis binnen no-time kunt kopen of dat je kunt rekenen op fysieke gezondheid door te geloven in Jezus Christus. Juist tijdens de economische crisis leek het welvaartsevangelie mensen hoop en houvast te bieden.
In Nederland worden kerken als Jong & Vrij, De DoorBrekers, House of Heroes en de Johan Maasbach Wereldzending geassocieerd met het welvaartsevangelie, hoewel de kerken zelf niet graag toe zullen geven dat ze het welvaartsevangelie prediken.
Maatschappelijk belang
Maar ook in Zuid-Amerika is de pinkstergemeenschap sterk vertegenwoordigd: van de 140 miljoen Brazilianen zijn er 22 miljoen lid van pinksterkerken en steeg het aantal protestantse christenen van 10 naar 29 procent in ruim een eeuw tijd.
De grootste groei is echter te zien in Afrika: naar verwachting zal er in 2050 bijvoorbeeld in Nigeria een stijging van 213% aan pinkstergelovigen zijn. De Nigeriaanse David Oyedepo is een van de pioniers in de Afrikaanse pinkstergemeenschap. Oyedepo’s kerk groeide uit tot een van de grootste kerken ter wereld met 50.000 zitplaatsen. De voorganger is tevens een van de rijkste voorgangers met een nettowaarde van 150 miljoen dollar. Ook al leeft meer dan de helft van de Nigeriaanse bevolking onder de armoedegrens, de populariteit van Oyedepo is niet te stuiten.
De groei heeft grotendeels te maken met de duidelijke boodschap die aansluit bij het dagelijkse leven en de ruimte voor ervaring die de kerken bieden, wat uiteindelijk een positieve invloed op de maatschappij kan hebben. Daarnaast wordt er niet alleen gepreekt over Bijbelse kwesties, maar is er ook aandacht voor de dingen uit het dagelijks leven: hoe je je huwelijk goed kunt laten werken, hoe je met je geld om moet gaan en wordt er gepraat over verslavingen en hoe men daarmee kan stoppen. Hierover sprak Miranda Klaver in februari ook in het EO-radioprogramma EO Live.
Ten slotte kent ook Azië een enorme groei in het aantal pinkstergelovigen. In 1949 telde China 1,3 miljoen christenen, tegenover 130 miljoen christenen in 2007.
Sektarisme
Over de toestroom van geïnteresseerden wordt in pinksterkerken dan ook veel gesproken. Maar er wordt wel aanzienlijk minder aandacht besteed aan de mensen die toch besluiten hun kerk te verlaten. In sommige gevallen leek het zelfs alsof mensen werden tegengewerkt als ze wilden vertrekken.
Door het eigenzinnige karakter van sommige pinksterkerken wordt de gemeenschap weleens geassocieerd met sektarisme. Maar wanneer is een groep eigenlijk een sekte? In Sektarisme en de pinkstergemeenschap; hoe zit dat? gaan we hier verder op in.
Tekst: Romee Boots
Beeld: Unsplash
