Een lofzang op het Wilhelmus

“Wij zijn al lang niet meer overheerst door Spanje. We zijn een ander volk geworden en onze maatschappij is erg veranderd,” aldus dichteres Anna Vegter. Ze is niet de eerste die pleit voor een nieuw volkslied; eens in de zoveel tijd klinkt de roep. Toch zijn er redenen ons bijzondere volkslied te koesteren.

1. God dient niet ons land, wij dienen God
Of het nu gaat om het Engelse God Save The Queen, het IJslandse Ó, guð vors lands! (O, God van ons land) of het Zwitserse Seh’ich dich im Strahlenmeer (Als ik je stralenbundel zie), in talloze volksliederen wordt benadrukt hoe sterk God voor het eigen land is. Hij staat aan onze kant, beweren talloze volksliederen. Nee, dan liever het Wilhelmus, waarin we met Willem van Oranje belijden dat we altijd geprobeerd hebben ‘In Godes vrees te leven’ en ons buigen onder Zijn wil.

2. Het is het oudste volkslied ter wereld
Het Wilhelmus is het volkslied met de oudste combinatie van tekst en melodie ter wereld (de tekst van het Japanse volkslied is ouder). Waarschijnlijk stamt het uit de tijd van het beleg van Haarlem, december 1572. Overigens is het pas sinds 1932 ons volkslied, daarvoor gingen we mee in de nationalistische vaart der volkeren en zongen we massaal ‘Wien Neêrlandsch bloed door d’aderen vloeit, Van vreemde smetten vrij, Wiens hart voor land en koning gloeit, Verheff’ den zang als wij’. Brrr.

In het Wilhelmus valt de milde houding naar tegenstanders op

3. Het is een uitstekende bron voor historisch besef
Veel mensen vinden het vreemd om te zingen alsof je Willem van Nassau bent, maar het volkslied biedt een prachtig kijkje in een urgent stuk geschiedenis. Niet alleen wordt uit de doeken gedaan hoe de stadhouder werd verdreven, maar vooral zijn motivatie wordt verduidelijkt. Ons land is gebouwd op Godsvrucht en mededogen met het volk. Daar kunnen we nog steeds veel van gebruiken! Ook valt de milde houding naar de tegenstanders op – de meeste nationale liederen uit die tijd druipen van antikatholieke en anti-Spaanse sentimenten. Daarvan is in het Wilhelmus weinig te vinden.

4. Het is een lyrisch meesterwerk
Wie het Wilhelmus heeft geschreven, is onduidelijk – de vriend en hofdichter Filips Marnix van Sint Aldegonde heeft nog steeds goede papieren. Maar het lied zit uitstekend in elkaar. Niet alleen is het een acrostichon (de eerste letters van de coupletten vormen de naam Willem van Nassov), maar de tekst zwiert ook nog eens sierlijk langs de verschillende thema’s: van een trots begin, waarin Willem zich presenteert als hoge prins, gaat het via het lijdende volk en de zware tijd naar het uitzicht op verlossing en het dienen van God.

5. Het is een bron van troost in moeilijke tijden
Iedereen kent de verhalen van mensen die in de Tweede Wereldoorlog zachtjes het Wilhelmus fluisterden, als daad van stil verzet. Zij leefden bij de belofte ‘Uw Herder zal niet slapen, al zijt gij nu verstrooid’ in het veertiende couplet. Maar ook nu nog staat het Wilhelmus vol prachtige zinnen, die juist in onzekere tijden wat houvast geven. Tijd om het lied weer eens in zijn geheel te zingen, dus. Succes!