Ga naar submenu Ga naar zoekveld

Moet duurzaam leven ook leuk zijn?

Of mag het wat kosten?

Iedereen weet: het is belangrijk om zorgvuldig(er) met de aarde om te gaan. Toch kost het vaak moeite om daadwerkelijk te ‘verduurzamen’. Visie-redacteur Rianne Meijer vraagt zich af: moet duurzaam leven leuk zijn of mag het wat kosten?

Deel:

“Zijn we vergeten wat we van de Schepper hebben gekregen? Beseffen we nog dat ieder individu een grote verantwoordelijkheid heeft gekregen én dat we daarmee enorme invloed kunnen uitoefenen?” Deze vragen klinken tijdens de les Joodse wijsheid in Utrecht, gegeven door Bracha Heintz (59), echtgenote van rabbijn Aryeh Leib Heintz.

Hartverscheurende beelden

We staan deze avond stil bij wat mensen van dieren onderscheidt. Bracha: “Het vermogen om te kiezen, is de belangrijkste kracht die een mens kan inzetten. Dieren leven vanuit instinct en kunnen geen onderscheid maken tussen goed en fout. Mensen wel. Maar wanneer we ons enkel laten leiden door emotie of driften, leven we alsof ons hoofd op gelijke hoogte van ons hart en onze nieren zit.”

We doneren pas geld als we hartverscheurende beelden zien

Het is volgens Bracha geen toeval dat het hoofd van mensen boven op het lichaam zit. Ik denk over haar woorden na. En inderdaad, ik vind het makkelijker om beslissingen te nemen nadat ik (onbewust) ben geprikkeld, geraakt of gelokt. Kleding kopen? Het liefst omdat het mooi en voordelig is, niet per se omdat het nodig is. En in de supermarkt halen aantrekkelijke producten mij over. 

“Is dit niet de omgekeerde wereld?” daagt Bracha de groep uit. “We doneren pas geld als we hartverscheurende beelden zien. Terwijl we ook zonder deze beelden heel goed weten dat mensen in nood geholpen moeten worden.” Er is steeds meer nodig om ons te raken en in beweging te krijgen. Goede doelen brainstormen eindeloos over manieren om aandacht en respons te krijgen. Is het een kwestie van pech voor de aarde dat CO2-uitstoot niet zo snel ontroert?

Moeten we slagroomtaarten beloven aan iedereen die de auto een keer laat staan?

Naar een boer

Ook Joris Bijdendijk, chef-kok van sterrenrestaurant Rijks en begeleider van vijf deelnemers in het nieuwe EO-programma Gefileerd, herkent de hindernissen op weg naar een duurzamere levensstijl. “Ik zie twee drempels. De eerste is het ontbreken van motivatie. Dit heeft alles te maken met bewustwording: je kunt veel lezen over duurzaam voedsel, maar als de noodzaak ervan niet tot je doordringt, verander je je gewoonten ook niet zo snel.”

Gefileerd

In het zesdelige EO-programma Gefileerd krijgen vijf ‘foodies’ de kans om onder leiding van chef-kok Joris Bijdendijk een viergangendiner te bereiden. Wat ze niet weten, is dat ze samen met Jennifer Hoffman naar Thailand reizen en daar aan den lijve gaan ondervinden hoe kip, garnalen, rijst en vis worden geproduceerd.

Elke donderdag t/m 13 februari, 20.55 uur, NPO 3

Joris merkt dat vooral mensen in steden steeds minder kennis hebben over het ontstaan van ons eten. “Iedereen kan in principe op de fiets springen en naar een boer rijden om het maakproces van voedsel te bekijken. Alleen moet iemand zich daarvoor wel eerst gemotiveerd voelen. Je moet er zín in hebben.” De tweede drempel die Joris noemt, is betaalbaarheid. “Zolang duurzaam voedsel niet betaalbaar is, zal het een drempel blijven om de stap te zetten.”

Tegenzin

Illustratie duurzaamheid

Als ik bij mezelf naar binnen kijk, zie ik inderdaad tegenzin. Want verduurzamen vind ik niet leuk. Het kost moeite (en geld). Of ik krijg er een schuldgevoel van: je mag niet meer vliegen, moet minder autorijden... En waarom zou ik veranderen als mijn huidige manier van leven me prima bevalt? Bestaan er überhaupt mensen die ontevreden zijn met een behaaglijk warme woonkamer? Of mensen die er groot plezier in hebben veel duurder biologisch vlees te kopen? Moeten we slagroomtaarten beloven aan iedereen die de auto een keer laat staan?

Toch kán het leuker worden. Zo vertelde een collega bij de koffieautomaat triomfantelijk over de huisvuilniszak van hem en zijn gezin: na twee weken was de zak nog steeds niet vol, een record! Deze familie beleeft al maandenlang plezier aan deze competitie, helemaal nu de buren er ook aan meedoen.

Kiezen met de tong

“Het is inderdaad zo dat we sneller veranderen als iets aantrekkelijk is,” vertelt chef-kok Joris. “Veranderen kost moeite, en vaak kiezen we eerder voor een makkelijke optie. Daar doe ik zelf ook weleens aan mee.” Joris zoekt voor zijn restaurant niet alleen naar duurzame producten. “Mijn drijfveer is altijd geweest dat ik iets lékkers wil vinden en maken, daar word ik blij van. Ik probeer het mooiste van Nederlandse bodem te vinden, en daar bevindt zich dan het raakvlak met duurzaamheid.”

Met de keuzes die ik maak, kan ik natuur ontwrichten of goed doen

Van Joris mogen we allemaal wel wat meer gaan “kiezen met de tong” in plaats van met onze portemonnee of ogen. “Van de smaak van een kipfilet in de supermarkt, zo eentje zonder identiteit, word ik niet gelukkig. Daarom koop ik het niet. Waarom nemen we genoegen met een industriële plak kaas? Ik geef zelf liever wat meer uit voor de allerlekkerste biologische kaas en doe daar wat zuiniger mee dan dat ik enorme hoeveelheden van slechte kwaliteit heb.”

Echte keuze

Tegelijk hoor ik de woorden van Bracha over verantwoordelijkheid weerklinken in mijn hoofd. Als mens heb ik de bekwaamheid gekregen het goede te kunnen kiezen, én het mandaat de schepping te gebruiken, niet te misbruiken. Met de keuzes die ik maak, kan ik natuur, mens en dier ontwrichten of juist goed doen.

Dat een bewuste keuze iets anders is dan ‘een keuze op grond van je buikgevoel’ illustreert Bracha nog met een opmerkelijk voorbeeld uit het Bijbelboek Exodus. Ze vertelt over Mozes’ opdracht de farao te bewegen het Joodse volk vrij te laten. Mozes en de farao overweldigen elkaar met wondertekenen. Na een aantal plagen is de farao zo onthutst, dat zijn logische emotionele reactie is: “Wegwezen jullie! Ga mijn land Egypte alsjeblieft uit!” Nogal wiedes dat de farao van Mozes en zijn mensen af wilde. Gedwongen door de (nare) situatie, kan hij niet anders dan deze ‘keuze’ maken.

Wanneer een beloning zo duidelijk is, is richting kiezen evident

Maar hier is geen sprake van een echte keuze. Wanneer een prikkel zo overtuigend is, of als de beloning zo duidelijk is, is richting kiezen evident. Stel dat je weet dat je áltijd de loterij zou winnen met lotnummer 17, heb je dan een keuze? Een vanzelfsprekende keuze is geen keuze.

Meest krachtige

Wellicht dat daarom het hart van de farao ‘verhard’ wordt. Zo wordt de farao uitgedaagd een doordachte keuze te maken: niet vanuit emotie, maar terugvallend op zijn redelijke fatsoen. Of op het ontbreken ervan, want meerdere keren trekt de farao zijn besluit namelijk weer in.

Bracha’s woorden blijven in me nagalmen: “Minder afhankelijk van emoties je weg bepalen, is het meest krachtige wat je als individu kunt doen."

Tekst: Rianne Meijer
Beeld: Studio Rebel

--:--