Ga naar submenu Ga naar zoekveld

Zo belangrijk zijn vaders in de opvoeding

'Het man-zijn van de vader valt niet te onderschatten'

De relatie tussen vaders en dochters is volgens de Amerikaanse psycholoog Linda Nielsen als het lampje in de koelkast. Het is er wel, maar we zien het niet. Contextueel therapeut Jaap van der Meiden wijst op het belang van vaders in de opvoeding, maar relativeert ook. “Het beste wat je als ouders kunt doen, is een goede relatie hebben.”

Deel:

Decennialang bleef de vaderrol in de opvoeding onderbelicht. Tot halverwege de vorige eeuw voedden ouders hun kinderen op volgens de klassieke verdeling: meisjes bleven thuis om moeder te helpen, jongens gingen met vader mee het land op. Vaders voelden zich lange tijd niet verantwoordelijk voor de opvoeding, behalve als er ‘ingegrepen’ moest worden.

Lees ook: Opvoedcoach Steven Pont: 'Straffen is geen opvoeden'
Lees ook: Opvoedcoach Steven Pont: 'Straffen is geen opvoeden'

De opkomst van de vader

Anno nu ziet het opvoedingsplaatje er heel anders uit: moeders zijn gaan werken en vaders hebben meer of andere taken. Al zijn die taken nog niet zo evenwichtig verdeeld als veel mensen zouden willen, merkt Jaap op. “Maar ik vraag me af of we ooit tot een volkomen evenwichtige verdeling komen. Het verschil tussen man en vrouw ís er nu eenmaal. Dat zal zich blijven manifesteren, ook in de opvoeding. En dat is logisch: als je het aantal uur dat een moeder per dag met haar kind doorbrengt vergelijkt met de uren van een vader, dan staat moeder nog steeds aan kop. Zeker in die eerste twee levensjaren.”

Daarbij komt volgens Jaap dat het niet om het even is wie die eerste zorgtaken verricht. “Een kind ruikt zijn moeder, niet zijn vader. Bovendien is het alleen de moeder die bijvoorbeeld borstvoeding kan geven.”

Verschillen tussen vaders en moeders

  • Vaders laten hun kinderen bij een spelletje niet winnen, moeders wel.
  • Als vaders thuis zijn voor de kinderen noemen ze dat ‘quality time’ en gaan ze spelletjes doen. Als moeders thuis zijn bij de kinderen, doen ze gewoon hun werk in huis.
  • Vaders stellen de W-vragen: wie, wat, waar, waarom. Moeders stellen vragen over gevoelens.
  • Moeders leren je binnen de grenzen te leven, vaders rekken die grenzen graag een beetje op.



Het goede voorbeeld

Volgens Jaap wordt er vaak ten onrechte gedacht dat vaders een heel andere rol dan moeders hebben in de opvoeding. Het belangrijkste dat beide ouders hun kind kunnen geven, is erkenning, legt hij uit. “Wat eten en drinken is voor de groei van je lichaam, is erkenning voor de groei van je persoonlijkheid. Die erkenning moeten vaders en moeders allebei geven. Natuurlijk doet een vader dat op zijn eigen, mannelijke manier. En een zoon vindt het op een gegeven moment belangrijker dat zijn vader zegt dat hij goed kan voetballen dan dat zijn moeder dit zegt. Omdat hij vindt dat zijn moeder er toch geen verstand van heeft. Maar een kind heeft het nodig om van beide ouders te merken dat hij gezien wordt, dat ze trots op hem zijn en dat ze hem liefhebben.”

Het belangrijkste dat beide ouders hun kind kunnen geven, is erkenning

Maar er is nog iets anders wat volgens Jaap van belang is: de relatie tussen vader en moeder onderling moet goed zijn. “Het beste wat je voor je kinderen kunt doen, is als man en vrouw een goede relatie hebben. Dat biedt de veiligheid en betrouwbaarheid die kinderen nodig hebben om op te groeien. Daar zijn vader én moeder bij betrokken.”

Jaap vervolgt: “Een zoon krijgt dan van zijn vader het goede voorbeeld mee hoe hij met een vrouw moet omgaan. En een dochter krijgt op haar beurt van haar moeder mee hoe zij met een man omgaat.”

Hoe kun je als ouders die erkenning geven?
“Vanuit het contextuele denken spreken we over een balans tussen geven en ontvangen. Als een kind geboren wordt, lijkt die balans heel erg uit evenwicht, want een baby heeft niet zoveel in te brengen. Maar kinderen gaan al geven vanaf het moment dat ze bestaan. Door te lachen, bijvoorbeeld. En later door een mooie tekening te maken of bloemetjes te plukken. Daar reageer je als ouders al heel enthousiast op, waarmee je je kind bevestigt en laat zien dat je het waardevol vindt wat hij doet.”

Lees ook: Zo geef je je kind een goed zelfbeeld
Lees ook: Zo geef je je kind een goed zelfbeeld

Overwaardering werkt averechts

Kun je ook teveel erkenning geven? Ja, stelt Jaap, namelijk als het zich nergens meer toe verhoudt. Als je alleen maar roept ‘wat ben je geweldig!’, zonder dat het kind weet wat het geweldig doet. Dergelijke overwaardering werkt zelfs averechts: het legt een druk op het kind om het steeds beter te doen. Daarom is het volgens Jaap belangrijk dat je erkenning verbindt met wat het kind ‘geeft’, wat het doet, zegt of vindt.

“Wel is het de kunst om als ouders het gevende kind te leren zien, want dat is soms heel verborgen. Bijvoorbeeld als je kind bij je op schoot gaat zitten als je als vader moe en somber thuiskomt. Een kind voelt dat er iets aan de hand is. Als je dat ziet en waardeert – en dat hoeft niet altijd met woorden – leren kinderen dat ze van betekenis voor je zijn. Daardoor krijgen ze vertrouwen in zichzelf, durven ze de stap naar andere mensen te maken en nieuwe relaties aan te gaan. Kortom: dan hebben ze vertrouwen in het leven. Als ze dat niet of te weinig ontwikkelen, zie je bij meisjes vaak dat ze zich terugtrekken, terwijl jongens een soort machogedrag gaan vertonen om hun gebrek aan vertrouwen te overschreeuwen.”

Tekst loopt door onder foto.

vaderdag_en_opvoeding

De winst van een goede vader-dochterrelatie

Dan die vader-dochterrelatie. Die loopt het risico wat oppervlakkig te worden, simpelweg doordat vaders meestal vaker afwezig zijn dan moeders. Omdat het bij meisjes meer om de verbinding gaat, en mannen daar van nature minder op gericht zijn, kan het gebeuren dat er nooit een hechte band ontstaat. Jaap ziet dat ook terug in zijn eigen praktijk. “Veel vrouwen geven aan dat ze nooit echt een goed gesprek met hun vader hebben gehad. Niet omdat ze elkaar niet aardig vinden, maar omdat het er niet van komt. Jongens maken die verbinding op een andere manier, door bijvoorbeeld samen te voetballen. Zij snappen heel goed dat je elkaar daarna gewoon op de schouder slaat. Dan is het goed; zij hebben die woorden niet zo nodig. Bij dochters ligt dat anders.”

Meisjes die een goede band hebben met hun vader, staan steviger in hun schoenen

Uit onderzoek blijkt dat meisjes die een goede band hebben met hun vader, steviger in hun schoenen staan dan meisjes met een slechte relatie. Bovendien komen er onder meisjes met een goede relatie met hun vader, significant minder tienerzwangerschappen voor. Ook zijn ze op latere leeftijd seksueel actief en zijn ze betrouwbaarder in relaties. Jaap: “Als een vader een goede relatie met zijn dochter opbouwt, verstevigt dat haar zelfbeeld. Geef je dochter daarom het vertrouwen dat ze het redt in dit leven. Laat weten dat je van haar houdt en dat ze belangrijk voor je is. Als dochters niet het vertrouwen hebben dat ze geliefd zijn, gaan ze moeite doen om lief gevonden te worden. En soms zoeken ze dat dan inderdaad bij andere mannen.”

Interview met je vader

‘Vaders en dochters’ is een populair keuzevak van de Amerikaanse psycholoog Linda Nielsen, dat vooral door vrouwelijke studenten wordt gevolgd. De eindopdracht van deze cursus is een drie uur durend interview met hun vader. Een van de vrouwelijke studenten schreef in haar verslag: “Hij was zo aandoenlijk toen hij vertelde hoe zenuwachtig hij was om me na mijn geboorte vast te houden. Ik huilde, omdat ik eindelijk voelde hoe belangrijk ik voor hem ben.”
Bron: Psychologie Magazine

Vaders moeten man blijven

Of het nu om dochters of om zoons gaat, het belangrijkste volgens Jaap is dat vaders leren vader te zijn. Ze moeten hun opvoedingsrol op zich nemen, erkenning geven, maar ook een vertrouwensrelatie aangaan met hun kinderen. “Wees er voor je kind. Zorg ervoor dat het later kan zeggen: ‘Ik had een vader die mij hoog had zitten.’ Of: ‘Ik wil een vader worden zoals mijn vader was.’”

Ook het man-zijn van de vader valt niet te onderschatten. Zowel jongens als meisjes hebben een man nodig, vertelt Jaap. “Jongens zijn onderzoekend, ze zoeken de grens op, gaan de competitie aan. Dat is bijvoorbeeld te zien op het speelplein. In de ogen van de juf doen ze misschien gevaarlijke dingen, maar meesters zullen hun spel eerder snappen en juist gaan meedoen, of er nog een nieuwe uitdaging bij verzinnen. Zo leren jongens spelenderwijs om te gaan met grenzen en gevaren. Als je jongens daarin belemmert, belemmer je hun ontwikkeling.”

Lees ook: Lang leve lastige pubers! Waarom een brave tiener niet zo onschuldig is als het lijkt...
Lees ook: Lang leve lastige pubers! Waarom een brave tiener niet zo onschuldig is als het lijkt...

Jaap refereert aan twee filmpjes die psycholoog Martine Delfos eens liet zien: een groepje jongens en een groepje meisjes in de kleuterschoolleeftijd krijgen een homp klei. De meisjes maken huisjes, bloemetjes en poppetjes; een mooi tafereeltje. Maar de jongens trekken de homp klei uit elkaar, gooien ermee, stampen erop, kortom: het is een zooitje aan die tafel. Jaap: “Wat gebeurde er? De jongens kregen straf en de meisjes hadden het goed gedaan. Dat noem ik feminisering van de samenleving. Want wat die jongens deden, was precies wat jongens van nature doen: zij onderzoeken het materiaal, willen weten wat er gebeurt als ze ermee gooien. Als jongens en meisjes dat niet mogen ervaren, wordt hun ontwikkeling te eenzijdig. Dus hoezeer vaders hun opvoedrol ook moeten oppakken, ze moeten wel man blijven.”

5 tips voor een goede relatie met je kind

  1. Onderneem regelmatig één op één iets met je kinderen. Vooral voor vaders is dit belangrijk. Zij hebben een achterstand in tijd en in vaardigheid om intieme momenten te creëren.
  2. Maak als vader zo nu en dan expliciet aan je kind duidelijk wat hij of zij voor jou kan doen. Niet op het niveau van afwassen of de tafel dekken, maar bijvoorbeeld: ik zou het leuk vinden als jij morgenmiddag met mij mee gaat vissen. Dat is heel rolbevestigend voor een zoon, vooral als hij er dan ook de erkenning voor krijgt: ‘Ik vond het zo gezellig vanmiddag, dat gaan we nog een keer doen.’
  3. Bedenk ‘rituelen’ die een bijzondere betekenis voor het kind krijgen en die hij of zij ook zo zal onthouden. Bijvoorbeeld een ‘officiële’ toespraak als je kind 18 of 21 wordt, waarin je terugblikt en vooruitkijkt, en waarin je hem of haar je ‘zegen’ geeft.
  4. Geef je kind de kans je te leren kennen, door te vertellen over je eigen jeugd, wat je graag deed, hoe je relatie met je ouders was, je schooltijd, de moeilijke gebeurtenissen, et cetera. Wees vooral belangstellend voor wat je kind interesseert, in plaats van vooral belangstelling te vragen voor wat jou als vader of moeder interesseert.
  5. Spreek met je kinderen positief en vol waardering over je man of vrouw, zodat kinderen zich veilig kunnen voelen over de relatie van hun ouders.



Vaders en moeders

Kunnen vaders moeders in de weg zitten en andersom?
“Zeker. Als moeder vindt dat vader het niet goed doet, trekt hij zich makkelijk terug, omdat zij snel als ‘het hoofd van opvoeding’ wordt gezien. Omdat moeders vaak de meeste tijd doorbrengen met hun kinderen, weten ze ook veel meer wat er speelt. Als vader aan het eind van zijn werkdag het gezin weer binnenkomt, moet hij zijn rol maar weer zien te vinden. Martin Bril schreef hier ooit een boekje over en noemt zichzelf dan de ‘toerist in het gezin’. Dat is een mooie uitdrukking. Moeders weten wat er gebeurd is en weten hoe iedereen in zijn vel zit. Voor je het weet, zegt ze: ‘O, we hebben net vanmiddag met elkaar besproken dat we het zus en zo gaan doen.’ Vaders laten zich daar snel door uit het veld slaan.

Het wordt ernstig als moeder vindt dat alles op haar manier moet, en daarmee de vader minder belangrijk maakt. Op die manier houdt ze hem van de kinderen weg. De kunst is dus om te leren hoe je elkaar kunt aanvullen, zodat je gebruik kunt maken van elkaars krachten en inzichten. Zodat vader tegen moeder zegt: ‘Laat ze maar even vechten met elkaar,’ en dat moeder tegen vader zegt: ‘Je moet nu even naar boven en met hem gaan praten.’ Hier komt weer naar voren dat een goede opvoeding steunt op een goede huwelijksrelatie.”

Geschreven door

Mirjam Hollebrandse

--:--