Hoe kwam Jozua aan zijn naam?

Ik kwam bij het voorbereiden iets tegen wat ik niet wist. Jozua heette niet vanaf zijn geboorte zo. Hij kreeg die naam pas op een later tijdstip! Eerst heette hij Hosea, maar in opdracht van God kreeg hij een andere naam. Nu komt dat vaker voor in de Bijbel. Dit is een goede aanleiding om alles eens op een rijtje te zetten. Naamsverandering: wat zit daarachter? Dat ga ik u proberen uit te leggen. Namen hebben een belangrijke betekenis in de Bijbel. Dat geldt uiteraard voor de namen van God. Maar deze keer wil ik het hebben over de namen van mensen in die tijd. Een naam was niet zomaar iets. Namen konden verwijzen naar een bijzondere geboorte, maar ook naar ingrijpende gebeurtenissen. Mensen veranderden namen. God trouwens ook. Jozua is daar een goed voorbeeld van. Jozua kreeg die naam niet van zijn ouders, maar van God. Ik geef u nog een paar voorbeelden. Ik had het over bijzondere namen die kinderen kregen bij hun geboorte. De motieven die ouders hadden om hun kind een bepaalde naam gaven, waren ook toen heel verschillend.

Nieuwe namen

Lea, de vrouw van Jakob, was zo blij dat haar eerste kind een zoon was, dat ze uitriep: ‘Zie een zoon!’, in het Hebreeuws ‘Ruben’ (Genesis 29:32). Wanneer Zilpa (een bijvrouw van Jakob) later zonen krijgt, voelt ze zich erg gelukkig, en ze noemt haar zonen Gad (gelukkig) en Aser (ik gelukkige) (Genesis 30-10-13).  Blijdschap speelde dus een rol. Maar ook droefheid kon een motief zijn. Zo noemt de echtgenote van Pinehas, nadat hij is gesneuveld in de strijd en de ark van God is buitgemaakt door de Filistijnen, haar zoon Ikabod (de eer is weg) (1 Samuël 4:21). Soms gaven ouders hun kind een naam op basis van de eigenschappen van de baby: Esau (harig) (Genesis 25:25). Het is trouwens opvallend dat de derde zoon van Esau kaal was. Daarom noemden ze hem Korah (kaal) (Genesis 36:14). Esaus broertje werd Jakob genoemd (hielenlichter), omdat hij bij de geboorte de hiel van Esau vasthield. Soms kregen baby’s de naam van een alledaags object, zoals Tamar (palmboom) (Genesis 38:6) en Tabita (gazelle) (Handelingen 9:36). Heel vaak echter ontvingen baby’s een naam die was gebaseerd op iets wat rond de geboorte was gebeurd of op een hoopvol gebed van de ouder, zoals in het geval van Zacharia (God heeft onthouden), Samuël (God hoort). Soms zeggen de namen iets over God, zoals Elimelek (God is koning), Elia (de Here is mijn God), Obadja (knecht van de Here), Uzzia (de Here is mijn sterkte). Zo’n naam zegt iets over het geloof dat de ouders hebben in God en dat zij willen doorgeven aan hun kind. Mensen gaven hun kinderen bij de geboorte bijzondere namen. Soms gaf God Zelf opdracht het kind een bepaalde naam te geven. Namen met een profetische betekenis, zoals Jesaja’s zoon Maher sjalal chaz bas (haastige roof spoedige buit) (Jesaja 8:3) of de kinderen van Hosea: Jizreël (Hosea 1:4), Lo-ruchama en Lo-ammi (Hosea 1:6,9). Veel bekender is de betekenis van de naam Johannes: ‘de Heer is genadig’ (Lucas 1:13).

Het heeft iets van een schreeuw, een uitroep!

Jozua heette dus eerst Hosea.

Hosea hangt samen met een werkwoord dat ‘redden’ of ‘verlossen’ betekent. Misschien kun je ‘Hosea’ nog het best weergeven met ‘hulp!’ of ‘redding!’. Met een uitroepteken. Het heeft iets van een schreeuw, een uitroep. Jozua is naar alle waarschijnlijkheid geboren in Egypte, dus in de tijd van de onderdrukking en de slavernij. Er staat nergens waarom Jozua’s vader zijn zoon toen zo noemde. Maar je kunt je natuurlijk voorstellen dat vader Nun in de duisternis van de Egyptische verdrukking zijn intense verlangen naar bevrijding in de naam van zijn zoon heeft vastgelegd. Een schreeuw om verlossing: ‘Help, help!’ Dat klinkt als een soort getuigenis, nietwaar? Al wordt de naam van God in deze naam niet genoemd. Juist dat wordt later anders. Als God zijn naam verandert. Tegenwoordig verander je niet zomaar een naam. Een naam krijg je en daar moet je het mee doen. Soms kiezen mensen een andere roepnaam. Maar officieel blijft hun eerste naam van kracht. Zo staan ze bij de overheid bekend. Een echte naamsverandering komt niet vaak voor in een mensenleven, maar áls het voorkomt, dan is dat vaak een belangrijk moment. Een naamsverandering betekent meestal dat er een nieuwe situatie is ontstaan, waarbij een nieuwe naam hoort. Denk in onze tijd maar aan een adoptie of een huwelijk. Bedrijven kunnen ook nogal eens van naam veranderen. Er zijn meerdere naamsveranderingen in de Bijbel. Ik noem u de meest bekende. Abram werd Abraham. Jakob kreeg de naam Israël. Naomi liet zich Mara noemen. Daniël en zijn drie vrienden kregen aan het Babylonische hof andere namen: Daniël werd Beltsazar, Hananja Sadrach, Misaël Mesach en Azarja Abed-Nego (Daniël 1:7). Dan nog een paar bekende naamsveranderingen uit het Nieuwe Testament: Simon werd Petrus, Saulus werd Paulus en Barnabas, de medewerker van Paulus, heette eerst Jozef. Door al die voorbeelden wordt duidelijk dat een naamsverandering vaak plaatsvindt op een heel belangrijk moment. Waarom kreeg Jozua een nieuwe naam van God? Jozua was al ongeveer 80 jaar oud, toen hij via Mozes van God een andere naam kreeg. Hosea was de naam die hij van zijn ouders kreeg. Ik geef u een kort overzicht van zijn leven. Jozua werd als Hosea geboren in Egypte. Hij heeft de uittocht meegemaakt. Met Israël is hij over het pad door de Rode Zee gelopen. Blijkbaar had hij al snel een belangrijke functie. Later wordt over hem geschreven dat hij vervuld was met ‘de Geest van wijsheid’ (Deuteronomium 34:9). De eerste keer dat wij de naam Jozua tegenkomen, is hij aanvoerder van het leger in de strijd tegen Amalek. ‘Zo overwon Jozua Amalek en zijn volk met de scherpte van het zwaard’ (Exodus 17:13)*. Jozua was een van de twaalf mannen, die op een gevaarlijke missie werden gestuurd naar het Beloofde Land. Bij die benoeming veranderde Mozes op bevel van God zijn naam. Vanaf dat moment heette hij Jozua. Er wordt in de Bijbel niet uitgelegd, waarom Hosea werd veranderd in Jozua.

Kleine verandering, krachtig signaal

Trouwens, zo’n grote verandering was het nu ook weer niet. De naam Jozua is alleen duidelijker. Als je Hosea vertaalt met ‘hulp’ of ‘redding’, dan betekent Jozua ‘God is mijn heil’. De betekenissen lijken op elkaar, maar die van Jozua is dus concreter. Met de naam Hosea wordt als het ware om hulp geroepen. Maar er wordt geen redder genoemd. Van wie zal mijn hulp komen? Het antwoord op die vraag wordt niet gegeven. De naam Jozua noemt de Redder, de Verlosser bij naam: De HERE! Daarom kun je de naam Jozua beschouwen als het antwoord: mijn hulp is van de HERE (Psalm 121:2). Interessant is ook het moment. De verkenners staan op het punt het Beloofde Land binnen te gaan. Een gevaarlijke en indrukwekkende missie. We weten dat het land groot blijkt te zijn en de vijand met zijn legers en steden heel sterk. De twijfel slaat toe. Dit land veroveren? Dat is onmogelijk! Dat gaat ons nooit lukken! Die naamsverandering was een krachtig signaal. Ik weet niet of op dat moment al bekend was dat Jozua de opvolger van Mozes zou worden. Maar zijn nieuwe naam, in opdracht van God gegeven, sprak boekdelen. De angst voor reuzen, de sterke steden en het imponerende land was helaas groter bij 10 van de 12 verspieders.

Jozua, de HERE redt

What's in a name

Jozua: de HERE redt. Mooi gezegd, maar de werkelijkheid was anders. 'What’s in a name?’ Eeuwen later droeg de Zoon van God die naam. Jozua in het Hebreeuws werd Jezus in het Grieks. Maar wie gelooft die prediking vandaag nog? Zijn het nietszeggende namen? Absoluut niet! In deze namen is alles gegeven! Jozua <-> Jezus.
*Dat we de naam Jozua ook al vóór Numeri 13 tegenkomen, hoeft geen probleem op te leveren. Hosea/Jozua werd alvast aangeduid met de naam, waarmee hij bekend geworden is.