Sociale media en pinkstergemeenten; slim of gevaarlijk?
'Voorgangers bereiken soms een ware sterrenstatus'
Pinksterkerken hebben sinds hun ontstaan aan het front gestaan om media te integreren in hun doen en laten. Met de komst van sociale media zijn pinksterkerken een nieuwe weg ingeslagen, waarmee ze zichzelf opnieuw op de kaart hebben gezet. Een van de meest internet-savvy pinksterkerken is het Australische kerknetwerk Hillsong.
“Ben je tot geloof gekomen en wil je meer weten over Jezus? Download dan onze app!” roept de voorganger vanaf het podium. Bij Hillsong word je warm welkom geheten door enthousiaste stewards en felverlichte LED-borden: ‘You belong here,’ en ‘Your best is yet to come’. In de 500 vierkante meter grote hoofdzaal van het Theater Amsterdam omringt een groot 180-gradenscherm met bewegende beelden de bezoekers.
Volgens religiewetenschapper en antropologe Miranda Klaver vinden met name jongeren hier hun thuis: “Hillsong richt zich voornamelijk op jonge mensen met een christelijke achtergrond. Mensen hebben het idee dat zij deel uitmaken van iets groters dan henzelf, dat ze onderdeel zijn van een succesvolle beweging. Die aspecten spreken een bepaalde jongerensubcultuur aan.”
De afgelopen 2,5 jaar deed Romee Boots onderzoek naar pinkstergemeenten in Nederland. Tijdens haar onderzoek werd ze geïnspireerd en geadviseerd door verschillende personen, onder wie docent Karlijn Goossen, journalist Karel Smouter en religiewetenschapper aan de Vrije Universiteit Amsterdam, Miranda Klaver. De uitkomsten van haar onderzoek verwerkte Romee Boots in deze artikelenserie.
Rol van sociale media
In Hoe de pinkstergemeenschap bloeit in seculiere tijden schreven we kort over de geschiedenis van pinksterkerken en de daarbij horende invloed van media op de christelijke stroming. Opvallend was het ontstaan van de pinkstergemeenschap bij de Azusa Street Revival in 1906 en daarin de rol van de media. Hoewel kranten als de Los Angeles Times kritisch waren over de beweging, bracht juist de media-aandacht de Azusa Street Revival veel publiciteit en meer bezoekers.
Met de komst van sociale media zijn kerken echter minder afhankelijk van de bemoeienis van kranten of tv-kanalen. Moderne pinksterkerken kunnen via sociale media hun eigen personal brandinginzetten, bijvoorbeeld via Facebook, Twitter en Instagram.
Een van de nieuwste christelijke sociale-mediaplatforms is het New Faith Network. Via deze website kun je films, preken en podcasts beluisteren van bekende pinkstervoorgangers. De initiatiefnemer van het platform, Hans Groeneveld, bracht eerder de televangelists Joyce Meyer en Joseph Prince op de Nederlandse televisie. Meyer is ook een van de bekende sprekers op het platform, onder andere met Orlando Bottenbley (oud-voorganger Vrije Baptistengemeente Bethel), Marcel Gaasenbeek (Jong & Vrij), Robert Morris (Gateway Church, Texas) en Ilona en Peter Paauwe (DoorBrekers).
Missionaire drive
Volgens Klaver eveneens een opvallende stap: “Theologisch gezien verschillen deze sprekers enorm van elkaar. Bottenbley is bijvoorbeeld niet direct te vergelijken met welvaartsevangelisten als Joyce Meyer. Tegelijkertijd zie ik soortgelijke opvallende samenwerkingen ook steeds vaker op conferenties. Ik kan niet anders zeggen dan dat het ook te maken heeft met het willen bereiken van een breder publiek. Het gaat dan niet meer om het hebben van de ‘juiste leer, maar juist om het overstijgen van theologische verschillen. En dat is vooral te danken aan de missionaire drive die veel pinksterkerken hebben: met de komst van sociale media kunnen voorgangers het evangelie met veel meer mensen delen. Het is dan ook niet vreemd dat sommige gelovigen de komst van nieuwe media zelfs als iets goddelijks zagen.
Tegelijkertijd kunnen nieuwe media worden ingezet om leiderschap te personaliseren, vergelijkbaar met personal branding: door het gebruik van sociale media komt de persoon van de leider meer op de voorgrond te staan. Het succes van de kerk en de populariteit kan dan worden afgemeten aan het aantal likes op Facebook of het aantal volgers op Instagram en Twitter. Via sociale media bieden populaire pinksterleiders hun volgers een inkijkje in hun dagelijkse leven: van hun workouts in de sportschool tot de eerste stapjes van hun jongste, vergezeld van inspirerende Bijbelteksten en levenslessen, waarmee ze hun boeken, kerk en conferenties promoten.
Reputatieschade en schandalen
Voorgangers bereiken hiermee een ware sterrenstatus, die tegelijk kwetsbaar is. Reputatieschade door misstanden ligt immers op de loer. Dit gebeurde recentelijk in de pinksterkerk House of Heroes. Journalist Karel Smouter deed langdurig onderzoek naar de kerk, waaruit bleek dat de kerk een misbruikzaak in de doofpot stopte, mede uit angst voor imagoschade.
Seksueel misbruik en Hillsong
Een soortgelijke situatie deed zich voor in de Hillsongkerk, toen bleek dat Frank Houston – de vader van oprichter Brian Houston en eveneens voorganger van Hillsong – minderjarigen seksueel had misbruikt. Ook deze situatie is niet in de openbaarheid gebracht uit angst voor reputatieschade. Toen de Australische overheid een onderzoek deed naar misbruikzaken, moest de kerk zich vijftien jaar later alsnog verantwoorden voor de wijze waarop zij misbruikzaken behandeld had.
Conclusie
Met de komst van nieuwe media hebben kerken en voorgangers veel meer mogelijkheden om hun boodschap uit te dragen aan een groter publiek. Met name binnen pinksterkerken is te zien hoe leiders zich profileren als succesvolle voorgangers en authentieke leiders.
Leiders lijken zich echter nog niet bewust te zijn van het feit dat misstanden met de komst van sociale media niet langer achter gesloten kerkdeuren blijven.
Miranda Klaver is momenteel bezig met het schrijven een boek over Hillsong, nadat ze vier jaar onderzoek heeft gedaan naar de kerk. Naar verwachting komt haar boek eind 2018 uit.
Tekst: Romee Boots
Beeld: Unsplash
