Seksueel misbruik nog een groot probleem in veel kerken

Vrijdag zendt de EO het bekroonde Franse drama Het Zwijgen van de Kerk uit. Deze film vertelt op indringende wijze het verhaal van misbruik in de kerk. Als de jonge vader Gabriël de pater ontmoet die hem als kind heeft misbruikt, besluit hij het recht in eigen hand te nemen. De film grijpt terug op de zaak Pican uit 2000, toen een pastoor, met verkrachtingen en andere zedendelicten op zijn kerfstok, achttien jaar cel kreeg.

Protestants misbruik
De Rooms Katholieke kerk ligt al langere tijd onder vuur vanwege verzwegen misbruik en uitkomsten van rechtszaken. Maar ook in Protestantse kerken en gemeenten komt seksueel misbruik voor. Recent nog meldde het ND een stijging van misbruikmeldingen in kerkelijke relaties bij de vrijgemaakt-, christelijk- en Nederlands-gereformeerden. Het is ook pas sinds een aantal jaren dat er binnen protestantse kerkgenootschappen protocollen en meldpunten zijn voor het melden van (seksueel) misbruik. 

Uitkomsten vallen nooit mee
"Seksueel misbruik is helaas nog een groot probleem in veel kerken," zegt PKN-predikant Alexander Veerman, die promoveerde op seksueel misbruik door predikanten. "Het is echt schokkend. In welke kerkgenootschap – in binnen- of buitenland – dit ook wordt onderzocht, de uitkomsten vallen nooit mee." In 2011 toonde De Vijfde Dag het schrijnende verhaal van 'Carolien' en 'Lisa' over het seksueel misbruik in hun kerk waar zij slachtoffer van zijn. In de studio reageert Arjan Plaisier, scriba van de Protestantse Kerk in Nederland, op de rol van de kerk bij seksueel misbruik.

Het zwijgen van de kerk
"Toen ik deze dramafilm zag op het Filmfestival van Berlijn, werd ik erdoor geraakt," vertelt Jacomien Nijhof, eindredacteur Drama bij de EO. "Het zwijgen van de kerken over seksueel misbruik is hét thema van deze film, die is gebaseerd op een waargebeurd verhaal. Als EO vinden we het belangrijk dat hier meer openheid over komt. Dat daar veel behoefte aan is, zie je aan recente onthullingen over misbruik van jongens door de inmiddels overleden bisschop Gijsen."

Worsteling
Woede over het onrecht dat hem is aangedaan, is niet de enige emotie waarmee Gabriël in de film worstelt. Hij voelt zich nota bene zelf ook schuldig over het misbruik, omdat de aandacht die hij kreeg, hem soms toch ook wel goed deed. "Die worsteling herken ik in veel verhalen van slachtoffers," zegt ds. Veerman. "De daders zijn vaak mensen uit de directe omgeving, die misbruik maken van het vertrouwen van het kind, en van de behoefte om 'gekend' te worden. Ieder kind wil dat zijn ouders, leraar en anderen hem of haar bijzonder vinden. Het kind heeft recht op dat vertrouwen in de volwassene; die zit in geval van misbruik altijd fout! Maar dit omdraaien van de schuld is vaak een machtig wapen in handen van de dader, om het kind te laten zwijgen."

Vergeving
Veerman waarschuwt voor al te makkelijk aansturen op vergeving, een thema dat in de film een belangrijke rol speelt. "Zodra kerkbestuurders of de dader op vergeving aandringen, bedoelen ze eigenlijk: 'We hebben last van jouw verhaal; dat moet maar snel weer van tafel.' Maar aan vergeving gaan recht en gerechtigheid vooraf. Daar moeten we als kerken nog veel meer werk van maken!"

De zaak Pican
De genuanceerde tv-film grijpt terug op de zaak Pican uit 2000, toen een pastoor, met verkrachtingen en andere zedendelicten op zijn kerfstok, achttien jaar cel kreeg. Het misbruik vond plaats in het bestuurlijk gebied van Bisschop Pican, die de misdaden verzweeg. Voor dit ‘zwijgen van de kerken’ werd Pican in een opzienbarende rechtzaak vervolgd en uiteindelijk veroordeeld. Sinds dat grensverleggend arrest kan een Franse geestelijke zich in soortgelijke strafzaken niet langer op zijn zwijgplicht beroepen.